Chiàⁿ-pêng ē-kha (ùi tò-chhiú-pêng kàu chiàⁿ-chhiú-pêng) tē-3, tē-2, kap tē-1 tōa-āu-chan ê tiān-kong-phìⁿ, ē-sái khòaⁿ-kìⁿ bô-kâng kai-tōaⁿ ê chhùi-khí hoat-io̍k.
喙齒 ( Chhùi-khí ) 的 ( ê ) 發育 ( hoat-io̍k ) ,對 ( ùi ) 胚胎 ( phoe-thai ) 細胞 ( sè-pau ) 生長 ( seng-tióng ) 開始 ( khai-sí ) 到 ( kàu ) 發齒 ( puh-khí ) 入 ( ji̍p ) 口腔 ( kháu-khiuⁿ ) ,是 ( sī ) 複雜 ( ho̍k-cha̍p ) 的過程 ( kòe-têng ) 。雖罔 ( Sui-bóng ) 濟濟 ( chē-chē ) 物種 ( bu̍t-chióng ) (species ) 有 ( ū ) 喙齒 ,怹 ( in ) 喙齒的發育佮 ( kah ) 人類 ( jîn-lūi ) 無啥物 ( bô-siáⁿ-mi̍h ) 無像 ( bô-siâng ) 。若欲有 ( Nā-beh-ū ) 康健 ( khong-kiān ) 的口腔環境 ( khoân-kéng ) ,佇 ( tī ) 胎兒 ( thai-jî ) 發育 的適當 ( sek-tòng ) 階段 ( kai-tōaⁿ ) 內底 ( lāi-té ) ,齒釉質 ( khí-iū-chit ) ,齒本質 ( khí-pún-chit ) ,齒骨質 ( khí-kut-chit ) ,佮 ( kap ) 齒周 ( khí-chiu ) 組織 ( cho͘-chit ) 著愛 ( tio̍h-ài ) 開始發育。囡仔齒 ( Gín-á-khí ) 佇生囝袋 ( seⁿ-kiáⁿ-tē ) 內底第 ( tē ) 6至 ( chì ) 第8禮拜 ( lé-pài ) 開始形成 ( hêng-sêng ) ,啊 ( ah ) 大人齒 ( tōa-lâng-khí ) 佇生囝袋的第20禮拜開始形成。[1] 假使 ( Ká-sú ) 喙齒無 ( bô ) 佇這个 ( chit-ê ) 時陣 ( sî-chūn ) 開始發育,怹就 ( tio̍h ) 袂 ( bē ) 發育。
足濟 ( Chiok-chē ) 研究 ( gián-kiù ) 致重 ( tì-tiōng ) 佇引起 ( ín-khí ) 喙齒發育的關鍵 ( koan-kiān ) 過程。佇第1 branchial arch 的組織有喙齒發育必須要 ( pit-su-iàu ) 的因素 ( in-sò͘ ) 佇咧 ( tī--leh ) ,這 ( che ) 是予人 ( hō͘-lâng ) 廣泛 ( kóng-hoàn ) 接受 ( chiap-siū ) 的觀點 ( koan-tiám ) 。[2]
概要 ( Khài-iàu ) [ 修改 ]
喙齒穎芽 ( íⁿ-gê ) 的組織切片 ( chhiat-phìⁿ ) . A: 齒釉質器官 ( khì-koan ) (enamel organ ) B: 喙齒奶頭 ( ni-thâu ) (dental papilla ) C: 喙齒濾泡 ( lī-pau ) (dental follicle )
喙齒穎芽是路尾 ( lō͘-bóe ) 形成喙齒的一陣 ( chi̍t-tīn ) 細胞 。[3] 遮的 ( Chia-ê ) 細胞是對第一 ( tē-it ) branchial arch 的外胚層 ( gōa-phoe-chân ) (ectoderm ) 佮神經脊 ( sîn-keng-chiah ) (neural crest ) 个 ( ê ) ectomesenchyme 衍湠來的 ( ián-thòaⁿ--lâi-ê ) 。[4] 喙齒穎芽會 ( ē ) 分化 ( hun-hòa ) 做 ( chò ) 3个部份 ( pō͘-hūn ) : 齒釉質器官 (enamel organ ),喙齒奶頭 (dental papilla ),喙齒濾泡 (dental follicle )。
齒釉質器官 是由 ( iû ) 外口 ( gōa-kháu ) 的齒釉質上皮 ( siōng-phôe ) (outer enamel epithelium ),內底的齒釉質上皮 (inner enamel epithelium ),stellate reticulum ,佮stratum intermedium 來 ( lâi ) 組成 ( cho͘-sêng ) 。[5] 這寡 ( Chit-kóa ) 細胞是ameloblast 的起源 ( khí-goân ) 。 Ameloblast製造 ( chè-chō ) 齒釉質佮reduced enamel epithelium 。外口的齒釉質上皮佮內底的齒釉質上皮相佮 ( sio-kap ) 的所在 ( só͘-chāi ) 叫做 ( kiò-chò ) cervical loop .[6] Cervical loop遐 ( hia ) 个細胞繼續 ( kè-sio̍k ) 向 ( ǹg ) 閣較 ( koh-khah ) 深 ( chhim ) 的組織所在生長,成做 ( chiâⁿ-chò ) Hertwig's epithelial root sheath ,伊決定 ( koat-tēng ) 煞落去 ( soah--lo̍h-khì ) 喙齒齒跤 ( khí-kha ) 的看頭 ( khòaⁿ-thâu ) 。
喙齒奶頭 預含 ( ū-hâm ) 會發展 ( hoat-tián ) 做odontoblast 的細胞, odontoblast是形成齒本質的細胞.[7] 喙齒奶頭佮內底的齒釉質上皮接接 ( chih-chiap ) 的所在會得 ( ē-tit ) 決定後來 ( āu--lâi ) 喙齒齒冠 ( khí-koan ) 的形狀 ( hêng-chōng ) .[8] 喙齒奶頭中方 ( tiong-hng ) 的mesenchyme 細胞是佮 ( kah ) 喙齒齒髓 ( khí-chhóe ) 的成形 ( chiâⁿ-hêng ) 有底代 ( tī-tāi ) 。
喙齒濾泡 會變做 ( piàn-chò ) 3个誠 ( chiâⁿ ) 重要 ( tiōng-iàu ) 的物件 ( mi̍h-kiāⁿ ) : cementoblast ,osteoblast ,佮fibroblast 。 Cementoblast產生 ( sán-seng ) 喙齒齒跤表面 ( piáu-bīn ) 的齒骨質 。 Osteoblast生出 ( seⁿ-chhut ) 齒跤四爿 ( sì-pêng ) 的齒槽骨 ( khí-chô-kut ) 。 Fibroblast發育出 ( chhut ) 齒周韌帶 ( jūn-tòa ) ,齒周韌帶連接 ( liân-chiap ) 齒槽骨佮齒骨質, choa̋n共 ( kā ) 喙齒固定 ( kò͘-tēng ) 踮 ( tiàm ) 齒槽 ( khí-chô ) 。[9]
人類喙齒發育的時間表 ( sî-kan-pió ) [ 修改 ]
下跤 ( Ē-kha ) 這寡表 ( pió ) 寫的 ( siá--ê ) 是人類喙齒發育的時間 ( sî-kan ) 。[10] 囡仔齒頭起先 ( thâu-khí-seng ) 鈣化 ( kài-hòa ) 的時間是用 ( ēng ) 生囝袋內底的禮拜數目 ( sò͘-bo̍k ) 表示 ( piáu-sī ) 。
頂 ( Téng ) kiuⁿ (maxillary ) 喙齒
囡仔齒
正 ( Chiàⁿ ) 門齒 ( mn̂g-khí )
側 ( Chhek ) 門齒
角齒 ( Kak-khí )
第1後齻 ( āu-chan )
第2 後齻
頭起先的鈣化 ( kài-hòa )
14 禮拜
16 禮拜
17 禮拜
15.5 禮拜
19 禮拜
齒冠大到在 ( tōa-kàu-chaī )
1.5 月 ( go̍eh )
2.5 月
9 月
6 月
11 月
齒跤大到在
1.5 冬 ( tang )
2 冬
3.25 冬
2.5 冬
3 冬
下 ( Ē ) kiuⁿ (mandibular ) 喙齒
頭起先的鈣化
14 禮拜
16 禮拜
17 禮拜
15.5 禮拜
18 禮拜
齒冠大到在
2.5 月
3 月
9 月
5.5 月
10 月
齒跤大到在
1.5 冬
1.5 冬
3.25 冬
2.5 冬
3 冬
頂kiuⁿ喙齒
大人齒
正 門齒
側 門齒
角齒
第1小後齻 ( sió-āu-chan )
第2 小後齻
第1大後齻 ( tōa-āu-chan )
第2 大後齻
第3 大後齻
頭起先的鈣化
3–4 月
10–12 月
4–5 月
1.5–1.75 冬
2–2.25 冬
出世 ( chhut-sì ) 的時 ( sî )
2.5–3 冬
7–9 冬
齒冠大到在 ( tōa-kàu-chāi )
4–5 冬
4–5 冬
6–7 冬
5–6 冬
6–7 冬
2.5–3 冬
7–8 冬
12–16 冬
齒跤大到在
10 冬
11 冬
13–15 冬
12–13 冬
12–14 冬
9–10 冬
14–16 冬
18–25 冬
下kiuⁿ喙齒
頭起先的鈣化
3–4 月
3–4 月
4–5 月
1.5–2 劃 ( o̍eh )
2.25–2.5 劃
出世的時
2.5–3 冬
8–10 冬
齒冠大到在
4–5 冬
4–5 冬
6–7 冬
5–6 冬
6–7 冬
2.5–3 冬
7–8 冬
12–16 冬
齒跤大到在
9 冬
10 冬
12–14 冬
12–13 冬
13–14 冬
9–10 冬
14–15 冬
18–25 冬
喙齒穎芽的發育 [ 修改 ]
佇譀鏡 ( hàm-kiàⁿ ) 下底 ( ē-té ) 會使 ( ē-sái ) 看見 ( khòaⁿ--kìⁿ ) 的喙齒成形的上起先 ( siāng-khí-seng ) 1步 ( pō͘ ) 是vestibular lamina 佮dental lamina 的區別 ( khu-pia̍t ) 。 Dental lamina連結 ( liân-kiat ) 發育的喙齒穎 ( chhùi-khí-íⁿ ) 佮口腔的上皮層 ( siōng-phôe-chân ) ,這个連結維持 ( î-chhî ) 袂短 ( bē-té ) 的1段 ( tōaⁿ ) 時間。[11]
喙齒的發育通常 ( thong-siông ) 分做 ( hun-chò ) 下跤幾个 ( kúi-ê ) 階段: 穎芽期 ( kî ) ,帽仔 ( bō-á ) 期,鈴喨 ( lêng-liang ) 期,佮上落尾 ( siāng-lo̍h-bóe ) 的成熟 ( sêng-se̍k ) 期。喙齒發育的分期 ( hun-kî ) 是想欲 ( siūⁿ-beh ) 共相連撒 ( sio-liân-soah ) 發生 ( hoat-seng ) 的改變 ( kái-piàn ) 做分類 ( hun-lūi ) ; 毋過 ( m̄-koh ) 敨底 ( tháu-té ) 誠僫 ( chiâⁿ-oh ) 決定1齒 ( khí ) 發育中 ( tiong ) 的喙齒是嶄然 ( chám-jiân ) 位佇 ( ūi-tī ) 佗一个 ( tó-chi̍t-ê ) 坎站 ( khám-chām ) 。[12] 就算是 ( Tio̍h-sǹg-sī ) 共 ( kāng ) 1齒發育中的喙齒,因為 ( in-ūi ) 無仝 ( bô-kâng ) 片 ( phìⁿ ) 的組織切片的關係 ( koan-hē ) ,使得 ( sú-tit ) 分期的決定變成 ( pìⁿ-chiâⁿ ) 競加 ( kēng-ka ) 困難 ( khùn-lân ) ,會出現 ( chhut-hiān ) 無仝分期的結果 ( kiat-kó ) 。
穎芽期 [ 修改 ]
穎芽期喙齒穎芽的細胞排列 ( pâi-lia̍t ) 猶閣 ( iáu-koh ) 誠混亂 ( hūn-loān ) 。這个階段的開始是上皮細胞增生 ( cheng-seng ) 進入 ( chìn-ji̍p ) 齒槽骨的ectomesenchyme的時陣。[13] 喙齒穎芽本身 ( pún-sin ) 是dental lamina末端 ( boa̍t-toan ) 的1陣 ( tīn ) 細胞。
帽仔期 [ 修改 ]
Bō-á kî chhùi-khí ê cho͘-chit chhiat-phìⁿ.
佇帽仔期,喙齒穎芽的細胞才 ( chiah ) 開始排列。一寡 ( Chi̍t-kóa ) ectomesenchyme細胞停止 ( thêng-chí ) 產生細胞外 ( sè-pau-gōa ) 的基質 ( ki-chit ) (extracellular substances ),按呢 ( án-ne ) 致使 ( tì-sú ) 怹挨 ( e ) kheh集集 ( chi̍p-chi̍p ) 做伙 ( chò-hóe ) ,予人叫做喙齒奶頭。佇這个時陣,喙齒奶頭邊仔 ( piⁿ-á ) 的細胞排列成做帽仔的形狀,叫做齒釉質器官 (有人 ( ū-lâng ) 共叫做齒本質器官)。閣有 ( Koh-ū ) 另外 ( lēng-gōa ) 一陣ectomesenchyme細胞相招 ( sio-chio ) 倚近 ( óa-kīn ) 做伙,包圍 ( pau-ûi ) 佇齒釉質器官佮喙齒奶頭的箍兜 ( kho͘-tau ) 。撒落來 ( Soah--lo̍h-lâi ) ,齒釉質器官會產生齒釉質,喙齒奶頭會產生齒本質佮齒髓,啊喙齒濾泡會產生喙齒所有 ( só͘-ū ) 的支持 ( chi-chhî ) 構造 ( kò͘-chō ) 。[14]
Tī leng-liang kî khah-chá ê sî-chūn chhùi-khí ê cho͘-chit chhiat-phìⁿ.
鈴喨期 [ 修改 ]
鈴喨期發生組織分化佮形態 ( hêng-thāi ) 分化。齒釉質器官佇這時 ( chit-sî ) 是鈴喨仔 ( lêng-liang-á ) 形 ( hêng ) ,伊大部份 ( tāi-pō͘-hūn ) 的細胞生 ( seⁿ ) 就像 ( chhiūⁿ ) 天星 ( thiⁿ-chhiⁿ ) ,叫做stellate reticulum。[15] 齒釉質器官箍兜的細胞疏開 ( so͘-khui ) 做3層 ( chân ) 。齒釉質器官外口的cuboidal cell 叫做 ( kìo-chò ) 外口的齒釉質上皮。[16] 齒釉質佮喙齒奶頭相接 ( sio-chiap ) 的彼 ( hit ) 層細胞叫做內底的齒釉質上皮。內底的齒釉質上皮佮stellate reticulum之間 ( chi-kan ) 彼層 ( hit-chân ) 叫做stratum intermedium。外口的佮內底的齒釉質上皮相接的所在形成1个圓箍仔 ( îⁿ-kho͘-á ) ,叫做cervical loop 。[17]
佇這个坎站猶有 ( iáu-ū ) 發生其他 ( kî-thaⁿ ) 的代誌 ( tāi-chì ) 。 Dental lamina列街 ( lia̍t-kai ) ,發育中的喙齒佮喙腔 ( chhùi-khiuⁿ ) 的上皮 完全 ( oân-choân ) 分開 ( hun-khui ) ; 着到 ( tio̍h-kàu ) 喙齒發芽 ( puh-gê ) 出來 ( chhut--lâi ) ,這 ( chit ) 兩者 ( lióng-chiá ) 才閣 ( chiah-koh ) 相拄 ( sio-tú ) .[18]
Tī lêng-liang kî khah-òaⁿ ê sî-chūn chhùi-khí ê cho͘-chit chhiat-phìⁿ. Chhiáⁿ chù-ì téng-koân dental lamina ê lia̍t-kái siau-sit.
喙齒的齒冠形骸 ( hêng-hâi ) 受著 ( siū-tio̍h ) 內底的齒釉質上皮的形狀的影響 ( éng-hióng ) ,就是 ( tio̍h-sī ) 發生佇這个坎站。喙裡 ( Chhùi--nih ) 所有的喙齒攏會 ( lóng-ē ) 進行 ( chìn-hêng ) 仝款 ( kāng-khoán ) 的這个過程; 咱 ( lán ) 猶是 ( iáu-sī ) 無確定 ( khak-tēng ) 為啥物 ( ūi-siáⁿ-mi̍h ) 喙齒會產生各樣 ( koh-iūⁿ ) 的齒冠形骸,好比講 ( hó-pí-kóng ) ,門齒佮角齒。有兩个 ( nn̄g-ê ) 主要 ( chú-iàu ) 的假說 ( ké-soat ) 。 "'Field model'" 提出 ( the̍h-chhut ) 理論 ( lí-lūn ) 講 ( kóng ) ,喙齒發育過程中的ectomesenchyme有喙齒各樣形骸的成分 ( sêng-hun ) 。決定某 ( bó͘ ) 1款 ( khoán ) 特殊 ( te̍k-sû ) 喙齒形骸的成分,好親像 ( hó-chhan-chhiūⁿ ) 門齒,干焦 ( kan-taⁿ ) 保留 ( pó-liû ) 佇喙腔某物 ( bó͘-mi̍h ) 所在 ( só͘-chaī ) ,其他所在的 ( só͘-chāi--ê ) 攏 ( lóng ) 誠緊 ( chiâⁿ-kín ) 就消失 ( siau-sit ) 無去 ( bô--khì ) 。抑就是 ( Ia̍h-tio̍h-sī ) 講,好比 ( hó-pí ) , "incisor field" 有幼使 ( iù-sú ) 喙齒發育做門齒的因素,這个field干焦集中 ( chi̍p-tiong ) 來到 ( lâi-kàu ) 門齒的區域 ( khu-he̍k ) ,啊佇角齒的區域就連鞭 ( liâm-mi ) 無去。另 ( Lēng ) 1个主要的假說是 "'clone model"',伊講,上皮安排 ( an-pâi ) 指揮 ( chí-hui ) 1佇ectomesenchymal cells來產生各樣的喙齒。這陣 ( Chit-tīn ) 的細胞,叫做clone,唌拐 ( siâⁿ-koái ) dental lamina進行喙齒發育,致使喙齒穎芽的產生。 Dental lamina踮佇 ( tiàm-tī ) 這个叫做 "progress zone" 的所在繼續生長。便若 ( Piān-nā ) progress zone徙去 ( sóa-khì ) 距離 ( kī-lî ) 第1个喙齒穎有1短仔 ( té--á ) 的所在,第2个喙齒穎仔 ( íⁿ-á ) 就開始佇遐 ( tī-hia ) 發育。這兩个假說無定就是 ( tiāⁿ-tio̍h-sī ) 互相 ( hō͘-siong ) 掠外 ( lia̍h-gōa ) 拄敵的 ( tú-te̍k--ê ) ,猶未 ( iáu-bōe ) 廣泛 ( kóng-hoān ) 予人接受的1个看法 ( khòaⁿ-hoat ) 是: 這兩个假說佇無仝的時間點 ( sî-kan-tiám ) 影響著 ( tio̍h ) 喙齒的發育.[19]
佇這个階段,其他發生的喙齒的構造有enamel knot s,enamel cord s,佮enamel niche .[20]
Hoat-io̍k tiong ngē cho͘-chit ê cho͘-chit chhiat-phìⁿ. Ameloblast tng-leh sán-seng khí-iū-chit, ah odontoblast tng-leh sán-seng khí-pún-chit.
齒冠期 [ 修改 ]
這个時期 ( sî-kî ) 叫做齒冠期或 ( he̍k ) 神色 ( sêng-sek ) 期,硬 ( ngē ) 組織親像 ( chhan-chhiūⁿ ) 齒釉質佮齒本質就發生佇這期 ( chit-kî ) 。重要的細胞變化 ( piàn-hòa ) 發生佇這陣 ( chit-chūn ) 。佇頂1期內底的齒釉質上皮快速 ( khoài-sok ) 大量 ( tōa-liōng ) 分裂 ( hun-lia̍t ) ,叫做mitosis ,增加 ( cheng-ka ) 喙氣穎 ( chhùi-khì-íⁿ ) 的大小 ( tōa-sió ) 。毋過佇這期,喙齒的咬崙 ( kā-lûn ) 若 ( nā ) 產生了後 ( liáu-āu ) ,這个位置 ( ūi-tì ) 的mitosis就停止落來 ( thêng-chí--lo̍h-lâi ) 。代先 ( Tāi-seng ) 鈣化 ( kài-hòa ) 的硬組織就發生佇遮 ( chia ) 。仝 ( Kâng ) 這个時陣,內底的齒釉質上皮細胞的外型 ( gōa-hêng ) 對cuboidal轉做 ( choán-chò ) columnar。遮的細胞的細胞核 ( sè-pau-he̍k ) 徙位 ( sóa-ūi ) 倚 ( óa ) khīn stratum intermedium,離開 ( lî-khui ) 喙齒奶頭。[21]
喙齒的組織切片。請 ( Chhiáⁿ ) 注意 ( chù-ì ) 齒本質的長管仔 ( tn̂g-kóng-á ) 形外款 ( gōa-khoán ) 。 A: 齒釉質 B: 齒本質
喙齒奶頭倚近內底的齒釉質上皮彼層細胞突然 ( thu̍t-jiân ) 變大 ( piàn-tōa ) ,分化 做odontoblast ,怹是產生齒本質的細胞.[22] 研究者 ( Gián-kiù-chiá ) 相信 ( siong-sìn ) ,內底的齒釉質上皮若無 ( nā-bô ) 發生變化, odontoblast就袂 ( bē ) 出現 ( chhut-hiàn ) 。對咬圇 ( kā-lun ) 的尖端 ( chiam-toan ) 附近 ( hū-kīn ) ,內底的齒釉質上皮開始變化佮odontoblast開始出現, odontoblast分泌 ( hun-pì ) 1種 ( chióng ) 物質 ( bu̍t-chit ) ,organic matrix ,到怹的 ( in-ê ) 四周圍 ( sì-chiu-ûi ) 。這種 ( Chit-chióng ) organic matrix預含 ( ū-hâm ) 形成齒本質需要 ( su-iàu ) 的物質。 Odontoblast若 ( ná ) 沉積 ( tîm-chek ) organic matrix,若徙位去 ( khì ) 喙齒奶頭的中方。因此 ( In-chhú ) ,佮齒釉質無像,齒本質是對喙齒的卡 ( khah ) 外口向內底沓沓仔 ( ta̍uh-ta̍uh-á ) 1層閣 ( koh ) 1層來形成。 Odontoblast緣但 ( iân-nā ) 徙 ( sóa ) 對中方,焉若 ( iân-nā ) 共細胞質 ( sè-pau-chit ) 的伸長 ( chhun-tn̂g ) (odontoblastic process ) 留 ( lâu ) 佇尻川後 ( kha-chhng-āu ) 。佇顯微鏡 ( hián-bî-kiàⁿ ) 所 ( só͘ ) 看著 ( khòaⁿ-tio̍h ) 的這種獨特 ( to̍k-te̍k ) 長管仔形 ( tn̂g-kóng-á-hêng ) 的齒本質外款,是齒本質踮遮的伸長四箍兜 ( sì-kho͘-tau ) 沉積產生的結果.[23]
齒本質 ( Khí-pún-chit ) 開始產生了後,內底的齒釉質上皮細胞嘛 ( mā ) 開始分泌organic matrix。遮的matrix連鞭鈣化成做喙齒的齒釉質。齒本質外口是ameloblast, ameloblast製造齒釉質; 因此,齒釉質是向外口1重 ( têng ) 1重加添 ( ka-thiⁿ ) 佇發育的喙齒外表面 ( gōa-piáu-bīn ) 。
硬組織的產生 [ 修改 ]
Hoat-io̍k tiong ê chhùi-khí ê chhiat-phìⁿ
齒釉質 ( Khí-iū-chit ) [ 修改 ]
請看 ( khòaⁿ ) Amelogenesis 彼篇 ( phiⁿ ) 文章 ( bûn-chiuⁿ )
齒釉質的產生叫做amelogenesis ,發生佇喙齒發育的齒冠期。排替 ( Pâi-thè ) 引 ( ín ) 𤆬 (reciprocal induction ) 說明 ( sòe-bêng ) 齒本質的產生佮齒釉質的產生之間的關係; 齒本質定著著 ( tiāⁿ-tio̍h-tio̍h ) 愛 ( ài ) 代先齒釉質產生。齒釉質的產生分做2个階段: 分泌時期佮成適 ( sêng-sek ) 時期.[24] 分泌時期n̄g白質 ( pe̍h-chit ) 佮organic matrix產生部分 ( pō͘-hūn ) 鈣化的齒釉質; 誠適 ( sêng-sek ) 時期完成 ( oân-sêng ) 齒釉質的鈣化。
佇分泌時期, ameloblast釋放 ( sek-hòng ) 出齒釉質卵白質 ( nn̄g-pe̍h-chit ) ,這構成 ( kò͘-sêng ) 齒釉質的matrix,煞落來 ( soah--lo̍h-lâi ) ,佇酵素 ( kàⁿ-sò͘ ) alkaline phosphatase 的作用 ( chok-iōng ) 之下 ( chi-hā ) ,部份鈣化.[25] 這个鈣化組織的出現,大約 ( tāi-iok ) 是胎孕 ( thai-īn ) 的第3或第4過月 ( kò͘-goe̍h ) 遐,是齒釉質佇身體 ( sin-thé ) 的頭 ( thâu ) 1改 ( kái ) 出現。 Ameloblast佇喙齒咬圇 ( kā-lun ) 的所在開始沉積齒釉質。齒釉質對喙齒中方向外口繼續沉積產生。
佇誠適時期, ameloblast共用佇齒釉質形成的1寡 ( kóa ) 物質對齒釉質扎出來 ( chah--chhut-lâi ) 。因此, ameloblast的功能 ( kong-lêng ) 對齒釉質生產 ( seng-sán ) ,轉換 ( choán-ōaⁿ ) 做運輸 ( ūn-su ) 物質。佇這个時期被 ( pī ) ameloblast運輸掉 ( tiāu ) 的物質是卵白質,自按呢 ( chū-án-ne ) 來完成鈣化。有關係的卵白質是amelogenin ,ameloblastin ,enamelin ,佮tuftelin .[26] 到這个時期的上尾仔 ( siāng-bóe-á ) ,齒釉質的鈣化才結束 ( kiat-sok ) 。
齒本質 ( Khí-pún-chit ) [ 修改 ]
請看Dentinogenesis 這篇文章
齒本質的產生叫做dentinogenesis,是佇喙齒發育齒冠期 ( kî ) 上 ( siāng ) 代先會使確認 ( khak-jīn ) 的特征 ( te̍k-cheng ) 。齒本質的產生定著 ( tiāⁿ-tio̍h ) 愛代先齒釉質的產生 。無仝坎站產生無仝的齒本質: mantle dentin, primary dentin, secondary dentin,佮tertiary dentin。
Odontoblast,產生齒本質的細胞,是對喙齒奶頭的細胞分化來的。怹踮內底的齒釉質上皮遐開始分泌organic matrix,上接近 ( chiap-kīn ) 尾仔 ( bóe--á ) 咬圇欲 ( beh ) 出現的所在上早 ( siāng-chá ) 分泌。 Organic matrix有含粗大 ( chho͘-tōa ) 直徑 ( ti̍t-kèng ) 的膠原 ( ka-goân ) 纖維 ( chhiam-ûi ) (直徑0.1-0.2 μm).[27] Odontoblast開始向喙齒中方移徙 ( î-sóa ) ,尻脊後 ( kha-chiah-āu ) 遺留 ( ûi-liû ) 叫做odontoblast process 的伸長.[28] 這odontoblast process引起hydroxyapatite晶體 ( cheng-thé ) 的分泌佮 ( kap ) 基質的鈣化。這搭 ( Chit-tah ) 的鈣化叫做mantle齒本質,大約150 μm厚 ( kāu ) .[29]
Mantle齒本質是對喙齒奶頭原底 ( goân-té ) 的基質 ( ki-chit ) 遐產生的 ( sán-seng--ê ) 。原生 ( Goân-seng ) 齒本質 (primary dentin) 的產生過程就佮mantle齒本質的無仝。 Odontoblast的體型 ( thé-hêng ) 變大,相 ( sio ) kheh做伙,會當 ( ē-tàng ) 利用 ( lī-iōng ) 提來 ( the̍h-lâi ) 鈣化 ( kài-hòa ) 的細胞外物質減少 ( kiám-chió ) ,改由 ( kái-iû ) 自身 ( chū-sin ) 產生製造。另外,漢草 ( hàn-chháu ) 較大 ( khah-tōa ) 的odontoblast的膠原卵白 ( ka-goân-nn̄g-pe̍h ) (collagen ) 分泌量 ( liōng ) 變少 ( piàn-chió ) ,使得出現排列競加密實 ( ba̍t-cha̍t ) 的heterogenous neucleation的鈣化。其他的物質,好比lipid ,phosphoprotein ,phospholipid 嘛有 ( mā-ū ) 分泌.[30]
二次 ( Jī-chhù ) 齒本質 (secondary dentin ) 是齒跤成型 ( sêng-hêng ) 了後才產生的,伊產生的速度 ( sok-tō͘ ) 較慢 ( khah-bān ) 。伊產生的速度嘛無 ( mā-bô ) 一致 ( it-tì ) ,接近齒冠的所在產生的速度較緊 ( khah-kín ) .[31] 伊的產生是規世人的 ( kui-sì-lâng--ê ) ,所以 ( só͘-í ) 年歲 ( nî-hòe ) 愈大 ( jú-tōa ) 的人 ( lâng ) 齒髓腔 ( khí-chhóe-khiuⁿ ) 愈細 ( jú-sè ) 。[32] 三次 ( Sam-chhù ) 齒本質 (tertiary dentin ),閣叫做修復性 ( siu-ho̍k-sèng ) 齒本質 (reparative dentin ),是受著刺激 ( chhì-khek ) ,親像磨損 ( bôa-sún ) (attrition ) 或蛀齒 ( chiù-khí ) ,來產生的.[33]
Khí-kha ê hûiⁿ-chhiat-phìⁿ. Chhiáⁿ chù-ì thang-kng, bô sè-pau ê khí-kut-chit. A: khí-pún-chit B: khí-kut-chit
齒骨質 [ 修改 ]
齒骨質的形成叫做cementogenesis,發生佇喙齒發育的較 ( khah ) 落尾 ( lo̍h-bóe ) 。Cementoblast 是負責 ( hū-chek ) 產生齒骨質的細胞。有2種齒本質: 有細胞的 ( sè-pau--ê ) 佮無細胞的。[34]
無細胞齒骨質代先產生。 Cementoblast是對喙齒濾泡細胞分化出來的 ( chhut--lâi-ê ) 。 Cementoblast分泌幼絲 ( iù-si ) 的膠原卵白 ( ka-goân-nn̄g-pe̍h ) 纖維。這纖維以 ( í ) 90度 ( tō͘ ) 的角度 ( kak-tō͘ ) 插 ( chhah ) 佇齒跤表面。然後 ( Jiân-āu ) cementoblast開始徙離開齒跤 ,閣製造較濟 ( khah-chē ) 的膠原卵白來加長 ( ka-tn̂g ) 佮加粗 ( ka-chho͘ ) 纖維。非膠原卵白 ( Hui-ka-goân-nn̄g-pe̍h ) 的卵白質,親像bone sialoprotein ,佮osteocalcin 嘛有分泌.[35] 無細胞齒骨質含有 ( hâm-ū ) 卵白質佮纖維基質。齒骨質 ( Khí-kut-chit ) 若鈣化, cementoblast若徙離開 ( sóa-lî-khui ) 齒骨質,啊 ( ah ) 插佇齒跤表面的纖維最後 ( chòe-āu ) 佮齒周韌帶結合 ( kiat-ha̍p ) 做伙。
有細胞的齒骨質佇喙齒發育煞鼓 ( soah-kó͘ ) 佮喙齒參 ( chham ) 對 ( tùi ) kiuⁿ (opposite arch ) 喙齒相拄著 ( sio-tú-tio̍h ) 才開始產生。[36] 這款 ( Chit-khoán ) 齒骨質囷纏 ( khûn-tîⁿ ) 佇齒周韌帶的纖維邊仔來產生。製造有細胞齒骨質的cementoblast最後被家己 ( ka-tī ) 製造的齒骨質包圍起來 ( pau-ûi--khí-lâi ) 。
製造有細胞齒骨質的cementoblast佮製造無細胞齒骨質的cementoblast的來源 ( lâi-goân ) 無仝。主要的理論認為 ( jīn-ûi ) ,製造有細胞齒骨質的細胞來自 ( lâi-chū ) 附近的骨頭 ( kut-thâu ) ,製造無細胞齒骨質的細胞來自喙齒濾泡。[37] 孤一支 ( Ko͘-chi̍t-ki ) 齒跤的喙齒常在 ( siâng-chāi ) 無有細胞的齒骨質。[38] 佇小後齻 佮大後齻 ,有細胞齒骨質干焦分佈 ( hun-pò͘ ) 佇齒跤末端 ( bo̍at-toan ) 佮齒跤分叉 ( hun-chhe ) 的所在。
當欲 ( Tng-beh ) 發芽入口腔喙齒的組織切片。 A: 喙齒 B: 齒齦 ( khí-gîn ) C: 骨頭 D: 齒周韌帶
齒周組織的形成 [ 修改 ]
齒周 ( Khí-chiu ) 組織,是喙齒的支持構造,包括 ( pau-koat ) 有齒骨質,齒周韌帶,齒齦 ,佮齒槽骨 ( khí-chô-kut ) 。這內底干焦齒骨質是喙齒的1部分。齒槽骨共喙齒齒跤包起來 ( pau--khí-lâi ) 形成齒槽 (socket),提供 ( thê-kiong ) 至早 ( chì-chái ) 的功能。齒周韌帶連接齒槽骨到齒骨質,啊 ( ah ) 齒銀包袱 ( pau-ho̍k ) 佇齒槽骨的外口。
齒周韌帶 [ 修改 ]
對喙齒濾泡來的細胞產生齒周韌帶 (PDL)。囡仔齒佮大人齒的齒優 ( khí-iu ) 韌帶發生的過程無仝,無仝動物 ( tōng-bu̍t ) 物種 ( bu̍t-chéng ) 的韌帶發生嘛無仝。[39] 對喙齒濾泡來的韌帶fibroblast製造齒周韌帶。這寡fibroblast所分泌的膠原卵白,佮附近的齒槽骨佮齒骨質的纖維相佮 ( saⁿ-kap ) 做伙。[40] 佇喙齒發芽的過程中,這種高互作用 ( kau-hō͘-chok-iōng ) 產生1種attachment 。Occlusion ,喙齒的排列佮喙齒按怎 ( án-chóaⁿ ) 參對kiuⁿ喙齒接接,繼續影響齒周韌帶的形成。齒周韌帶錄縮 ( lo̍k-siok ) 產生,按照 ( àn-chiàu ) 行向 ( kiâⁿ-hiòng ) 的無仝,會使分 ( hun ) 做幾組 ( kúi-cho͘ ) : 攤平 ( than-pêⁿ ) 的,攤斜 ( than-chhoa̍h ) 的,佮囷踅 ( khûn-se̍h ) 的。[41]
齒槽骨 [ 修改 ]
當 ( Tng ) 齒跤佮齒骨質開始產生,齒槽骨嘛開始發育。身軀 ( Sin-khu ) 產生骨頭的細胞叫做osteoblast 。產生齒槽骨的osteoblast是對喙齒濾泡來的 ( lâi--ê ) 。[42]
佮身軀其他骨頭相 ( sio ) siâng,齒槽骨嘛會 ( mā-ē ) modify。 Osteoblast產生骨頭,猶osteoclast 煞 ( soah ) 破害 ( phò-hāi ) 骨頭,尤其 ( iû-kî ) 是喙齒受著力量 ( le̍k-liōng ) 的時。[43] 這種破害級收 ( kip-siu ) 骨頭的情形 ( chêng-hêng ) 會發生佇喙齒撨正 ( chhiâu-chiàⁿ ) 的過程中。喙齒欲徙珍重 ( tin-tāng ) 的方象 ( hong-siòng ) 的骨頭受著壓縮 ( ap-sok ) (compression ),彼搭 ( hit-tah ) 的osteoclast會較濟 ( khah-chē ) ,結果骨頭吸收 ( khip-siu ) 。顛倒反 ( Tian-tó-péng ) 的是,喙齒欲遠離 ( oán-lî ) 的彼爿 ( hit-pêng ) ,因為齒周韌帶的搝落 ( lak ) ,受著tension , osteblast的數目增加,結果骨頭來形成。
齒齦甲喙齒相接接的所在叫做喙齒齒齦 ( chhùi-khí-khí-gîn ) 接接 (dentogingival junction )。這个接接有三个 ( saⁿ-ê ) 上皮種類 ( chióng-lūi ) : 齒齦上皮 ,齒齦溝 ( khí-gîn-kau ) 上皮 ,佮接接上皮 (gingival, sulcular, and junctional epithelium )。這三 ( saⁿ ) 種的上皮是對1陣 ( tīn ) 叫做epithelial cuff的細胞,位佇喙齒佮喙腔 ( chhùi-khiuⁿ ) 之間,來的。[44]
有關 ( Iú-koan ) 齒齦產生的代誌猶未完全了解 ( liáu-kái ) ,毋過,咱攏載影 ( chāi-iáⁿ ) hemidesmosomes 形成佇接接上皮佮喙齒之間,是負責primary epithelial attachment 的重要角色 ( kak-sek ) 。[45]
神經 ( Sîn-keng ) 佮血管 ( hoeh-kńg ) 的形成[ 修改 ]
身軀的神經佮血管定定 ( tiāⁿ-tiāⁿ ) 行 ( kiâⁿ ) 鬥陣 ( tàu-tīn ) ,怹嘛常在 ( chhiâng-chāi ) 用相siâng的方式 ( hong-sek ) 同齊 ( tâng-chê ) 來形成。不過 ( Put-kò ) ,喙齒的神經佮血管形成情形無仝款,因為怹發育的速度無仝。[46]
神經的形成 [ 修改 ]
佇喙齒發育的帽仔期,神經纖維 開始接近喙齒,伸入 ( chhun-ji̍p ) 喙齒濾泡。然後,神經纖維包圍喙齒燕 ( chhùi-khí-ìⁿ ) 發展起來 ( hoat-tián--khí-lâi ) 。等 ( Tán ) 齒本質開始發育,纖維閣伸入喙齒奶頭內底。神經袂生湠 ( seⁿ-thòaⁿ ) 入齒釉質器官。[47]
血管的形成 [ 修改 ]
佇帽仔期,血管 生長入喙齒濾泡佮喙齒奶頭。[48] 規組 ( Kui-cho͘ ) 的血管形成佇喙齒奶頭的入口 ( ji̍p-kháu ) 。佇齒冠期拄開始 ( tú-khai-sí ) ,血管的數量 ( sò͘-liōng ) 達到 ( ta̍t-kàu ) 上濟 ( siāng-chē ) ,抑 ( a̍h ) 喙齒奶頭終其尾 ( chiong-kî-bóe ) 形成齒髓。對少年 ( siàu-liân ) 到老 ( lāu ) ,喙齒齒髓的體積 ( thé-chek ) 一直 ( it-ti̍t ) 咧 ( leh ) 減少,抑就是年紀 ( nî-kí ) 愈大 ( jú-tōa ) ,血液 ( hoeh-sio̍h ) 的供給 ( kiong-kip ) 愈少 ( jú-chió ) 。[49] 齒釉質 ( Khí-iū-chit ) 器官無血管,因為伊是上皮。齒釉質佮齒本質的鈣化組織無需要血液提供營養 ( êng-ióng ) 。
喙齒的發芽 [ 修改 ]
喙齒發芽的機制 ( ki-chè ) 是複雜的過程,猶無 ( iáu-bô ) 誠會齊 ( hōe-chê ) 的認定 ( jīn-tēng ) 。[50] 一寡一般 ( it-poaⁿ ) 認為的,毋過已經 ( í-keng ) 被證明 ( chèng-bêng ) 毋著 ( m̄-tio̍h ) 的理論有: (1)齒跤的生長共喙齒推捒 ( thui-sak ) 入口腔, (2)喙齒辮仔 ( pīⁿ-á ) 的骨頭生長共喙齒推捒出去的 ( chhut-khì--ê ) , (3) 血管的壓力 ( ap-le̍k ) 共喙齒捒出去的 ( sak--chhut-khì-ê ) , (4) 敨脫 ( tháu-thoah ) 縣調 ( hiân-tiàu ) 共喙齒捒起哩的 ( sak--khí-lih-ê ) .[51] 敨脫懸吊 ( hiân-tiàu ) 的理論, Harry Sicher代先提出,對1930年代 ( nî-tāi ) 到1950年代被廣泛傳授 ( thoân-siū ) 。這个理論假設 ( ká-siat ) 有韌帶 佇喙齒下跤,佮喙齒的名法 ( bêng-hoat ) 有關係 ( ū-koan-hē ) 。 Sicher講伊有佇hàm鏡 ( kiàⁿ ) 看見,毋過後來煞發現 ( hoat-hiān ) 彼 ( he ) 是切片製造過程 ( kòa-têng ) 中發生的人為現象 ( jîn-ûi-hiān-siōng ) (artifact )。[52]
現此時 ( Hiān-chú-sî ) 上時行 ( sî-kiâⁿ ) 的理論是: 雖罔鬼仔的 ( kúi-á-ê ) 力量佮喙齒發芽有底代,齒周韌帶提供 ( the̍h-kiong ) 主要的發芽動量 ( tōng-liōng ) 。理論家 ( Lí-lūn-ka ) 假設講,透過 ( thàu-kòe ) 齒周韌帶的家元兩白纖維的收束 ( siu-sok ) 佮相扯 ( sio-chhé ) 連結,以及 ( í-ki̍p ) 怹的fibroblast的khiú-giú,齒周韌帶促使 ( chhiok-sú ) 喙齒的發出 ( hoat-chhut ) 。[53]
雖罔獨家人 ( ta̍k-ke-lâng ) 喙齒發芽的時間有萬 ( ū-bān ) 有緊 ( ū-kín ) ,發芽猶是 ( iah-sī ) 有1个大概 ( tāi-khài ) 的時間表。人類標準上 ( piau-chún-siōng ) 有20起 ( khí ) 囡阿起 ( gín-á-khí ) 佮32起大人齒 。[54] 喙齒發芽有3个階段。代先是囡阿起齒列 ( khí-lia̍t ) ,干焦有囡仔齒存在 ( chûn-chāi ) 。若是 ( Nā-sī ) 大人齒開始發芽,就進入訓合 ( hùn-ha̍p ) 齒列 。囡阿起若全部 ( choân-pō͘ ) 褪齒 ( thǹg-khí ) ,就叫做大人齒齒列。
囡仔齒齒列開始佇下kiuⁿ中毛起 ( tiong-mn̂g-khí ) 發芽,大約是出世後 ( āu ) 8過月,一直到第1永久 ( éng-kiú ) 大後齻發芽,大約是6會 ( hōe ) 的時。[55] 囡仔齒法起 ( hoat-khí ) 的循司 ( sūn-sū ) 一般是: (1) 張 ( tiong ) 毛起 ( mn̂g-khí ) , (2) 側門齒 ( chhek-mn̂g-khí ) , (3) 第1後chan, (4) 角齒, (5) 第2後chan。[56] 益有 ( Iah-ū ) 1个規則 ( kui-chek ) 是: 每 ( múi ) 半冬 ( pòaⁿ-tang ) 法 ( hoat ) 4起,下姜的 ( ē-kiuⁿ--ê ) 生法 ( seng-hoat ) ,等姜的 ( téng-kiuⁿ--ê ) 後法 ( āu-hoat ) ,查某的 ( cha-bó͘--ê ) 法起比 ( pí ) 查埔的 ( cha-po͘--ê ) 早 ( chá ) 。[57] 佇囡仔齒齒列的時陣,大人齒的喙齒燕佇囡阿起下跤法約 ( hoat-iok ) 。
訓學 ( Hùn-ha̍k ) 齒列開始佇6歲 ( hòe ) 第1永久大後齻發芽的時,結束佇12歲最後1齒奶齒 ( ni-khí ) 褪齒。[58] 頂kiuⁿ永久齒 ( éng-kiú-khí ) 的發芽順序 ( sūn-sū ) 佮下kiuⁿ無仝。頂kiuⁿ永久齒的發芽順序是: (1) 第1永久大後齻 (2) 永久中毛起 , (3) 永久刺毛起 ( chhek-mn̂g-khí ) , (4) 第1永久小後齻 , (5) 第2 eńg九 ( kiú ) 小後齻 , (6) 永久角齒 , (7) 第2永久大後齻 ,佮 (8) 第3永久tāo後齻 。下kiuⁿ永久齒的發芽順序是: (1) 第1永久大後齻 (2) 張毛起 ( tiong-mn̂g-khí ) , (3) 永久刺毛起 , (4) 永久角齒 , (5) 第1永久小後齻 , (6) 第2 eńg九小後齻 , (7) 第2永久大後齻 , and (8) 第3永久tāo後齻 。因為囡阿起無小後齻,所以囡阿起後chan是由大人齒的小後齻取代 ( chhú-tāi ) 。[59] 假使講囡仔齒褪齒抑大人齒猶未準備 ( chún-pī ) 欲發出來 ( hoat--chhut-lâi ) ,有1寡位佇佇後面 ( āu-bīn ) 的喙齒會徙於 ( sóa-î ) 鄉情 ( hióng-chêng ) ,致使空間 ( khong-kan ) spòng式 ( sit ) 。[60] 按呢會引起喙齒鍋缺 ( e-khoeh ) ,或者是 ( he̍k-chiá-sī ) 發出來 ( hoat-chhut--lâi ) 的喙齒琺歪去 ( hoat-oai--khì ) ,叫做malocclusion 。
大人齒齒列是佇11會或12會,上落尾的囡仔齒褪齒了 ( liáu ) ,到所有的喙齒褪齒為止 ( ûi-chí ) 。
囡仔齒佮大人齒發起 ( hoat-khí ) 的時間[61]
囡仔齒
中 毛起
冊 ( Chhek ) 毛起
角起 ( Kak-khí )
第1 小後齻
第2 小後齻
第1 大後齻
第2 大後齻
第3 大後齻
頂kiuⁿ的喙齒
10 月 ( goe̍h )
11 月
19 月
16 月
29 月
下kiuⁿ的喙齒
8 月
13 月
20 月
16 月
27 月
大人起 ( Tōa-lâng-khí )
中 毛起
冊 毛起
角起
第1 小後齻
第2 小後齻
第1 大後齻
第2 大後齻
第3 大後齻
頂kiuⁿ的喙齒
7–8 冬
8–9 冬
11–12 冬
10–11 冬
10–12 冬
6–7 冬
12–13 冬
17–21 冬
下kiuⁿ的喙齒
6–7 冬
7–8 冬
9–10 冬
10–12 冬
11–12 冬
6–7 冬
11–13 冬
7–21 冬
營養佮喙齒的發育 [ 修改 ]
佮身體其他所在的發育生長相siâng,營養對 ( tùi ) 喙齒的發育有影響。欲得著 ( tit-tio̍h ) 康健的喙齒需要的營養物 ( êng-ióng-mi̍h ) 包括介 ( kài ) (calcium ),phosphorus ,fluoride 鉀 ( kap ) 維生素 ( ûi-seng-sò͘ ) 亞 ( A ) ,C 佮D 。[62] 界 ( Kài ) 佮phosphorus是製造hydroxyapatite晶體所需要的,怹佇血液的濃度 ( lông-tō͘ ) 是靠 ( khò ) 維生素D來維持。維生素A是產生keratin需要的。 Vitamin C鉀膠原兩白有關係。 Fluoride摻入 ( chham-ji̍p ) 去hydroxyapatite晶體,厚 ( hō͘ ) 喙齒卡與 ( khah-ū ) 擋頭 ( tòng-thâu ) ,卡未 ( khah-bē ) 蛀齒。[63]
欠缺 ( Khiàm-khoat ) 遮的影養物 ( éng-ióng-mi̍h ) 對喙齒發育有誠濟 ( chiâⁿ-chē ) 的影響。[64] 設使 ( Siat-sú ) 屆 ( kài ) , phosphorus佮vitamin D無到額 ( bô-kàu-gia̍h ) ,喙齒的概化會卡無夠 ( bô-kàu ) ,卡覽 ( khah-lám ) 。缺乏 ( Khoat-ho̍at ) vitamin A會引起齒釉質的缺乏 ( khoat-ha̍t ) 。 Fluoride的欠缺 ( khiàm-khoeh ) ,佇喙齒拄著 ( tú-tio̍h ) 喪 ( sng ) 的權頃 ( khoân-khéng ) ,會使 ( sú ) 喙齒增加脫界 ( thoat-kài ) ,延延 ( iân-chhiân ) 各界華 ( koh-kài-hòa ) 的進行。尚且 ( Siōng-chhiáⁿ ) ,佇喙齒發育中,過量 ( kòe-liōng ) 的fluoride會致使喙齒佛中度 ( hu̍t-tiòng-to̍k ) (dental fluorosis )。
有足濟佮喙齒發育有關的各樣。
無齒 ( Bô-khí ) 畸形 ( kî-hêng ) (anodontia ) 是原全 ( goân-choân ) 無發育喙齒,盒 ( a̍h ) 缺齒 ( Khoat-khí ) 畸形 (hypodontia ) 是欠乏 ( khiàm-ha̍t ) 一寡喙齒的發育。無齒是屬 ( chiok ) 罕 ( hán ) 得 ( tit ) 看見的 ( khoàⁿ--kìⁿ-ê ) ,上接 ( siāng-chiap ) 發現佇hipohidrotic ectodermal dysplasia 的情形,抑核起 ( ha̍t-khí ) 煞是 ( soah-sī ) 上接看著 ( khòaⁿ--tio̍h ) 的喙齒 ( chhuì-khí ) 發育各樣,影響著3.5–8.0% 个人口 ( jîn-kháu ) (猶未 ( iah-bōe ) 包括第3大後齻)。欠缺第3大後齻 是定定柱下著 ( tú-ē-tio̍h ) 的情形,發生佇20–23% 个人口內底。撒落來常在核少 ( ha̍t-chío ) 的喙齒是第2小後齻 佮刺毛起 。核起詳載 ( siông-chāi ) 甲闊欠 ( khoat-khiàm ) dental lamina有佇事 ( ū-tī-tāi ) 。 Dental lamina溶鐿 ( iông-ì ) 受著環境 ( khôan-kéng ) 力量的攻擊 ( kong-kek ) ,親像感染 ( kám-jiám ) ,化學治療 ( hòa-ha̍k-tī-liâu ) (chemotherapy),嘛較 ( mā-kah ) 濟濟症候群 ( chèng-hāu-kûn ) 有牽連 ( khan-liân ) ,好比Down syndrome 佮Crouzon syndrome 。[無出次 ]
多齒症 ( To-khí-chèng ) (hyperdontia ) 是額外 ( gia̍h-gōa ) 的喙齒發育。伊發生佇1–3% 的白色人種 ( pe̍h-sek-lîn-chéng ) (Caucasian ),過較濟 ( koh-khah-chē ) 發生佇亞洲人種 ( A-chiu-jîn-chéng ) (Asian )。[65] 這種架四 ( khè-sù ) 大概86% 是加 ( ke ) 1齒喙齒,定定發生佇頂kiuⁿ毛起的所在。[66] 多起 ( To-khí ) 互 ( hō͘ ) 認為是多台 ( to-î ) 的dental lamina所知應 ( tì-ìn ) 。
彎曲齒 ( Oan-khiau-khí ) (dilaceration ) 氏 ( sī ) 喙齒無正常 ( bô-chèng-siông ) 的彎曲 ( oan-khiau ) ,差不多 ( chha-put-to ) 攏是 ( lóng-sī ) 外力 ( gōa-le̍k ) 徙動 ( sóa-tāng ) 喙齒燕所知應。當 ( Tng ) 喙齒易咧 ( ia̍h-leh ) 發育,忽然 ( hut-jiân ) 受著力量推捒,離開原來 ( gôan-lâi ) 的位佇,致使賰的 ( chhun-ê ) 部分以無仝的角度繼續發育。醉流 ( Chùi-liû ) (cyst ) 或腫瘤 ( chéng-liû ) (tumor ) 佇喙齒穎的邊仔嘛是 ( mā-sī ) 一種 ( chi̍t-chióng ) 引起彎曲齒的力量; 囡阿起戶 ( hō͘ ) 外力閬著 ( lòng--tio̍h ) 繆入氣 ( kiu-ji̍p-khì ) 齒槽嘛會捒 ( sak ) 就永久齒的起穎 ( khí-íⁿ ) 。[67]
Regional odontodysplasia 誠罕見 ( hán-kìⁿ ) ,上捷 ( siāng-chia̍p ) 發生佇頂kiuⁿ佮頭前齒 ( thâu-chêng-khí ) 。原因 ( Goân-in ) 毋知影 ( m̄-chai-iáⁿ ) ; 有幾个講法 ( kóng-hoat ) ,包括neural crest cell的掛礙 ( kòa-gāi ) ,感染,電光 ( tiān-kong ) 治療 ( tī-liâu ) ,佮血液之源 ( chi-goân ) 無夠 (上時行的假說)。[68] 受 ( Siū ) regional odontodysplasia影響的喙齒定定未 ( bē ) 發起,齒冠是細粒子 ( sè-lia̍p-chí ) ,黃黃 ( n̂g-n̂g ) 的咖啡色 ( ka-pi-sek ) ,生就無子午 ( bô-chú-ngó͘ ) 。佇田光片 ( tiān-kong-phìⁿ ) 頂懸 ( téng-koân ) 這種喙齒是通光 ( thang-kng ) 的看頭,自按呢人叫伊做 ( kiò-i-chò ) "鬼仔起 ( kúi-á-khí ) " (ghost teeth )。[69]
動物的喙齒發身 ( hoat-sin ) [ 修改 ]
平平來講 ( Pêⁿ-pêⁿ-lâi-kóng ) ,非人類 ( hui-jîn-lūi ) 飼奶動物 ( chhī-ni-tōng-bu̍t ) 喙齒的轉成 ( tńg-chiâⁿ ) 佮人類喙齒的轉情 ( tńg-chiâⁿ ) 欲仝欲仝 ( boeh-kâng-boeh-kâng ) 。精差 ( Cheng-chha ) 通常是佇 ( sī-tī ) 看頭,數目,轉成的時間,佮喙齒的款樣 ( khoán-iūⁿ ) ,抑毋是 ( m̄-sī ) 佇次起 ( chhù-khí ) 的發身過程。
非人類飼奶動物的齒釉質形成甲而類的 ( jî-lūi--ê ) 強欲 ( kiông-beh ) 相仝 ( saⁿ-kâng ) 。 Aminoblast佮齒釉質器官,包括喙齒奶頭,怹的功能相親像 ( sio-chhin-chhiūⁿ ) 。[70] 人類佮其他大多數 ( tāi-to-sò͘ ) 動物的aminoblast佇發起 ( puh-khí ) 後攏會死亡 ( sí-bông ) ,致到 ( tì-kàu ) 袂用得 ( bē-ēng--tit ) 接續 ( chiap-sio̍k ) 產生齒釉質,雖罔按呢,rodent 煞會得 ( ē--tit ) 蕭然紲 ( sio-liân-sòa ) 產生齒釉質,著捷捷 ( chia̍p-chia̍p ) 去嚙鎳 ( gè-gia̍t ) 濟濟物件來磨調 ( bôa-tiāu ) 喙齒,才度會活 ( tō͘-ē-o̍ah ) 。[71] 卡史 ( Khah-sú ) rodent無通 ( bô-thang ) 嚙鎳物件,怹的喙齒終其尾會托破 ( thuh-phòa ) 碎姜 ( chhùi-khiuⁿ ) 。 Rodent的毛起分做2部渾 ( pō͘-hūn ) : 脣側 ( tûn-chhek ) (labial ) 是齒釉質若齒冠,抑舌側 ( sia̍t-chhek ) (lingual ) 是齒本質若齒跤。這齒冠佮齒跤會1世人 ( sì-lâng ) 同齊蕭然紲產生。
佮其他大多數的動物無仝 ( bô-kāng ) ,鯊魚 ( soa-hî ) 利用無仝的機轉 ( ki-choán ) 會規世人 ( kui-sì-lâng ) 相連紲 ( sio-liân-sòa ) 發 ( hoat ) 新 ( sin ) 的喙齒。[72] 因為鯊魚的喙齒無齒跤,食 ( chia̍h ) 問健 ( mn̄g-kiāⁿ ) 賢 ( gâu ) 落喙齒 (動物交 ( tōng-bu̍t-ka ) 媾過 ( ko͘-kè ) , 1隻 ( chiah ) 鯊魚1當 ( tang ) 上無 ( siāng-bô ) 落2400齒喙齒),愛一直補充 ( pó͘-chhiong ) 新起。鯊魚的喙齒對靠近 ( khò-kīn ) 喙舌 ( chhùi-chi̍h ) 的modified scale 產生,當承式 ( sêng-sek ) 的時 ( ê-sî ) 才1排 ( pâi ) 1排向外 ( ǹg-gōa ) 徙出 ( sóa-chhut ) 來外口使用 ( sú-iōng ) ,然後褪齒。[73]
註解 ( Chù-kái ) [ 修改 ]
↑ A. R. Ten Cate,Oral Histology: Development, Structure, and Function , 5th ed. (Saint Louis: Mosby-Year Book, 1998), p. 95.
↑ Cate,Oral Histology , p. 81.
↑ University of Texas Medical Branch.
↑ Cate,Oral Histology , p. 102.
↑ University of Texas Medical Branch.
↑ Cate,Oral Histology , p. 86.
↑ University of Texas Medical Branch.
↑ Cate,Oral Histology , p. 86 and 102.
↑ Ross, Michael H., Gordon I. Kaye, and Wojciech Pawlina. "Histology: a text and atlas." 4th ed, p. 453.
↑ Ash & Nelson,Wheeler's Dental Anatomy, Physiology, and Occlusion , pp. 32, 45, and 53.
↑ University of Southern California School of Dentistry,The Bell Stage: Image 26 foundhere .
↑ Cate,Oral Histology , p. 81.
↑ Cate,Oral Histology , p. 82.
↑ Cate,Oral Histology , p. 84.
↑ Cate,Oral Histology , p. 84.
↑ University of Texas Medical Branch.
↑ University of Southern California School of Dentistry,The Bell Stage: Image 30 foundhere .
↑ Cate,Oral Histology , p. 87.
↑ Cate,Oral Histology , p. 89.
↑ Cate,Oral Histology , p. 86.
↑ Cate,Oral Histology , p. 95.
↑ Ross, Kaye, and Pawlina,Histologoy: a text and atlas , p. 444.
↑ Cate,Oral Histology , p. 95.
↑ Cate,Oral Histology , p. 197.
↑ Ross, Kaye, and Pawlina,Histology: Text and Atlas , p. 445.
↑ Ross, Kaye, and Pawlina,Histology: Text and Atlas , p. 447.
↑ Cate,Oral Histology , p. 136.
↑ Cate,Oral Histology , p. 95.
↑ Cate,Oral Histology , p. 138.
↑ Cate,Oral Histology , p. 139.
↑ Summitt,Fundamentals of Operative Dentistry , p. 13.
↑ Cate,Oral Histology , p. 128.
↑ Summitt,Fundamentals of Operative Dentistry , p. 183.
↑ Johnson,Biology of the Human Dentition , p. 183.
↑ Cate,Oral Histology , p. 236.
↑ Cate,Oral Histology , p. 241.
↑ Cate,Oral Histology , pp. 241 and 243.
↑ Cate,Oral Histology , p. 241.
↑ Cate,Oral Histology , p. 245.
↑ Ross, Kaye, and Pawlina,Histology: Text and Atlas , p. 453.
↑ Cate,Oral Histology , p. 245.
↑ Cate,Oral Histology , p. 244.
↑ Ross, Kaye, and Pawlina,Histology: Text and Atlas , p. 452.
↑ Cate,Oral Histology , pp. 247 and 248.
↑ Cate,Oral Histology , p. 248.
↑ Cate,Oral Histology , p. 93.
↑ Cate,Oral Histology , p. 93.
↑ Cate,Oral Histology , p. 93.
↑ Ross, Kaye, and Pawlina,Histology: Text and Atlas , p. 452.
↑ Riolo and Avery,Essentials for Orthodontic Practice , p。 142.
↑ Harris,Craniofacial Growth and Devleopment , pp。 1-3.
↑ Harris,Craniofacial Growth and Devleopment , p。 3.
↑ Harris,Craniofacial Growth and Devleopment , p。 5.
↑ The American Dental Association,Tooth Eruption Charts foundhere .
↑ Ash & Nelson,Wheeler's Dental Anatomy, Physiology, and Occlusion , pp。 38 and 41.
↑ Ash & Nelson,Wheeler's Dental Anatomy, Physiology, and Occlusion , pp。 38.
↑ WebMd,Dental Health: Your Child's Teeth foundhere .
↑ Ash & Nelson,Wheeler's Dental Anatomy, Physiology, and Occlusion , pp。 41.
↑ Monthly Microscopy Explorations,Exploration of the Month: January 1998 foundhere .
↑ Health Hawaii,Primary Teeth: Importance and Care foundhere .
↑ Ash & Nelson,Wheeler's Dental Anatomy, Physiology, and Occlusion , p。 53.
↑ The American Dental Hygiene Association,Nutritional Factors怹Tooth Development foundhere .
↑ Ross, Kaye, and Pawlina,Histology: Text and Atlas , p。 453.
↑ The American Dental Hygiene Association,Table II。 Effects of nutrient deficiencies on tooth development foundhere .
↑ Neville, Damm, Allen, and Bouquot,Oral & Maxillofacial Pathology , p。 70.
↑ Kahn,Basic Oral & Maxillofacial Pathology , p。 49.
↑ Neville, Damm, Allen, and Bouquot,Oral & Maxillofacial Pathology , p。 86.
↑ Neville, Damm, Allen, and Bouquot,Oral & Maxillofacial Pathology , p。 99.
↑ Kahn,Basic Oral & Maxillofacial Pathology , p。 58.
↑ Frandson and Spurgeon,Anatomy and Physiology of Farm Animals. , p。 305.
↑ Caceci。Veterinary Histology with subtitle "Digestive System: Oral Cavity" foundhere .
↑ Dave Abbott,Sharks , foundhere .
↑ Michael E。 Williams,Jaws: The early years , foundhere .
參考 ( Chham-khó ) [ 修改 ]
外部 ( Gōa-pō͘ ) 連結[ 修改 ]