Taksin大帝 ( Tāi-tè ) (泰國語 : สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช Somdet Phra Chao Taksin Maha Rat thiaⁿ (? ) ,1734年 4月17日 – 1782年 4月7日) 是 ( sī ) 纖螺 ( Siam-lô ) (泰國 ( Thài-kok ) ) Thonburi王國 ( Ông-kok ) 唯一 ( ûi-it ) 个 ( ê ) 國王 ( kok-ông ) , 1769年 ( nî ) 到 ( kàu ) 1782年在位 ( chāi-ūi ) 。伊 ( I ) 的 ( ê ) 中國 ( Tiong-kok ) 名字 ( miâ-jī ) 叫 ( kiò ) 做 ( chò ) 鄭 ( Tēⁿ ) 昭 ( Chiau ) (鄭昭 ),原來 ( goân-lâi ) 的名字叫做新 ( Sin ) (สิน ),鄭新 (鄭新 ),鄭生 ( Siⁿ ) (鄭生 ) 抑 ( ia̍h ) 鄭國英 ( Kok-eng ) (鄭國英 )。漢文 ( Hàn-bûn ) 的文獻 ( bûn-hiàn ) 嘛 ( mā ) 叫伊甘恩七 ( Kam-un-chhit ) (甘恩敕) 抑丕雅 ( Phi-ngá ) 新 (丕雅新)。
Taksin原來是纖螺Ayutthaya王國 的一 ( chi̍t ) 个將軍 ( chiong-kun ) ,伊的阿爸 ( a-pa ) 是潮州人 ( Tiô-chiu-lâng ) 移民 ( î-bîn ) 。 1767年,緬甸 ( Bián-tiān ) 滅亡 ( bia̍t-bông ) 纖螺,伊起兵 ( khí-peng ) 反抗 ( hoán-khòng ) 緬甸統治 ( thóng-tī ) ,將其尾 ( chiong-kî-boé ) 恢復 ( khoe-ho̍k ) 獨立 ( to̍k-li̍p ) 並且 ( pēng-chhiáⁿ ) 統一 ( thóng-it ) 全國 ( choân-kok ) 。伊建立 ( kiàn-li̍p ) Thonburi王國,將 ( chiong ) 首都 ( siú-to͘ ) 起 ( khí ) 佇 ( tī ) Thonburi (今仔日 ( kin-á-ji̍t ) 的Bangkok Thonburi區 ( Khu ) )。在位的時候 ( sî-hāu ) ,拍 ( phah ) 退 ( thè ) 緬甸的入侵 ( ji̍p-chhim ) ,侵略 ( chhim-lio̍k ) Lanna (Chiang Mai ),老 ( Láu ) o佮 ( kap ) 柬埔寨 ( Kán-po͘-chē ) 。另外 ( Lēng-goā ) ,伊積極 ( chek-ke̍k ) 推進 ( thui-chìn ) 泰國的教育 ( kàu-io̍k ) 佮宗教 ( chong-kàu ) 學習 ( ha̍k-si̍p ) ,佮中國 ,英國 ( Eng-kok ) ,荷蘭 ( Hô-lân ) 做生理 ( chò-seng-lí ) 。
食老 ( Chia̍h-lāu ) 的伊有 ( ū ) 空顛 ( khong-tian ) 的病 ( pēⁿ ) ,官僚 ( koaⁿ-liâu ) 佮僧侶 ( cheng-lū ) 對 ( tùi ) 伊不滿 ( put-boán ) 。 1782年,伊予 ( hō͘ ) Phraya山 ( San ) 政變 ( chèng-piàn ) 落台 ( lo̍h-tâi ) 。將軍Somdet Chao Phraya Maha Ksatriyaseuk (Rama 1世 ( sè ) ) 對柬埔寨轉來 ( tńg-lâi ) ,鎮壓 ( tìn-ap ) Phraya星 ( San ) 的叛亂 ( poān-loān ) ,將Taksin刣始 ( thâi--sí ) 。 Maha Ksatriyaseuk上台 ( chiūⁿ-tâi ) 將首都搬 ( poaⁿ ) 去 ( khì ) Bangkok 的Rattanakosin島 ( Tó ) ,建立Rattanakosin王國 佮Chakri王朝 ( Ông-tiâu ) 。
今仔日泰國人 ( Thài-kok-lâng ) 真 ( chin ) 尊敬 ( chun-kèng ) 伊,將伊叫做Taksin大帝 抑Thonburi大帝 (สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี Somdet Phra Chao Krung Thonburi )。
生平 ( Seng-pêng ) [ 修改 ]
早期 ( Chá-kî ) [ 修改 ]
Taksin佇Ayutthaya府 ( Hú ) 出世 ( chhut-sì ) ,伊的老爸 ( lāu-pē ) Yong Saetae (中國名 ( miâ ) : 鄭鏞 ( Iông ) 鄭鏞抑鄭偃 ( Ián ) 鄭偃) 是Ayutthaya王國收稅 ( siu-soè ) 的官僚,對中國廣東 ( Kńg-tang ) 的澄海 ( Têng-hái ) 來 ( lâi ) 到遮 ( chia ) .[2] [3] Taksin老母 ( lāu-bú ) Nok央 ( iang ) 是纖螺人 ( lâng ) .[4] Taksin猶 ( iáu ) 是囡仔囝 ( gín-á-kiáⁿ ) 的時候,纖螺的Samuhanayok (首相 ( siú-siòng ) ) Chao Phraya Chakri (Mut) 對伊印象 ( ìn-siōng ) 真深 ( chhim ) ,就按呢 ( chiū-án-ne ) 將伊收 ( siu ) 做家己 ( ka-kī ) 的養子 ( ióng-chú ) ,起名字叫做新 (สิน ),佇泰語 ( Thài-gí ) 內面 ( lāi-bīn ) 是 "珠寶 ( chu-pó ) " 的意思 ( ì-sù ) 。 7歲 ( hoè ) 的時候入 ( ji̍p ) Wat Kosawat (遮廟是 ( biō-sī ) 今仔日叫Wat Chueng他 ( Tha ) )[5] 做和尚 ( hoê-siūⁿ ) 做3年,佇遮時期 ( sî-kî ) 伊佮Thongduang (Rama 1世) 變成 ( piàn-sêng ) 好兄弟 ( hó-hiaⁿ-tī ) 。有看命先 ( khoàⁿ-miā-sian ) 講 ( kóng ) 怹 ( in ) 以後 ( í-āu ) 攏 ( lóng ) 會 ( ē ) 做國王.[6] 醫 ( I ) 學習趒州話 ( Tiô-chiu-oē ) ,越南話 ( Oa̍t-lâm-oē ) 佮印度 ( Ìn-tō͘ ) 的畫 ( oē ) ,講的真輾轉 ( liàn-tńg ) 。後來 ( Āu--lâi ) 伊予國王Ekkathat 任命 ( jīm-bēng ) 做Tak府 的太守 ( thài-siú ) ,爵位 ( chiok-ūi ) 是Phraya觸 ( Tak ) (พระยาตาก ),對遮時候開始 ( khai-sí ) 伊予人叫做 "Taksin"。
1764年,緬甸侵略纖螺的南部 ( lâm-pō͘ ) 。緬甸將軍Maha Nawrahta 拍到Phetchaburi府 的時候,伊佮Kosadhibodhi將緬甸並 ( pēng ) 拍退。 1765年,予任命做Kamphaeng Phet府 的太守,爵位Phraya Vajiraprakarn (พระยาวชิรปราการ ); 毋過 ( m̄-koh ) 伊無 ( bô ) 去Kamphaeng Phet上任 ( chiūⁿ-jīm ) ,因為 ( in-ūi ) 緬甸佇遮時候包圍 ( pau-ûi ) 首都Ayutthaya ,伊佇首都參加 ( chham-ka ) 戰鬥 ( chiàn-tàu ) 。
訪抗 ( Hóng-khòng ) 緬甸佮獨立[ 修改 ]
Chantaburi 的Taksin雕像。
1767年1月 ( goe̍h ) 3日 ( ji̍t ) ,伊感覺 ( kám-kak ) 首都無法度 ( bô-hoat-tō͘ ) 防守 ( hông-siú ) ,帶領 ( toà-niá ) 500人走 ( cháu ) 去Rayong 。 4月7日,Ayutthaya 後 ( hō͘ ) 緬甸並佔領 ( chiàm-niá ) ,國王Ekkathat 餓始 ( gō--sí ) 。 Taksin佇Rayong起兵反抗緬甸統治,Loang Yokkrabat (Tongduang) 佮奶 ( Nai ) Sudchinda (Boonma) 走來支持 ( chi-chhî ) 伊。 7月15日, Taksin的部隊 ( pō͘-tūi ) 佇暗鋩 ( àm-mê ) 佔領Chanthaburi 。Chonburi 佮Trat 未 ( boē ) 受 ( siū ) 到緬甸的侵略,遐 ( hia ) 的真濟 ( chē ) 人來參加伊的部隊。以後Chonburi佮Trat是Taksin重要 ( tiōng-iàu ) 的基地 ( ki-tē ) .[7] [8]
緬甸占領 ( chiàm-niá ) Ayutthaya以後,任命Suki做Ayutthaya總督 ( chóng-tok ) 。緬甸的主力 ( chú-le̍k ) 部隊撤離 ( thiat-lī ) 纖螺,調 ( tiàu ) 去拍清國 ( Chheng-kok ) 的雲南 ( Hûn-lâm ) 。 1767年11月6日, Taksin帶 ( toà ) 骿 ( phiaⁿ ) 5000人,由 ( iû ) Chao Phraya荷 ( Hô ) 佔領Thonburi,刣死 ( thâi--sí ) 緬甸任命的總督通 ( Thong ) in.[9] 大膽 ( Toā-táⁿ ) 的伊忽然 ( hut-jiân ) 拍Phosamton (Ayutthaya附近 ( hū-kīn ) ) 的緬甸部隊,修復 ( siu-ho̍k ) 首都Ayutthaya.[8]
Taksin濟 ( choē ) 著 ( tio̍h ) Ekkathat的死體 ( sí-thé ) ,將伊火葬 ( hoé-chòng ) .[10] 伊可能 ( khó-lêng ) 是因為Ayutthaya已經 ( í-keng ) 菲滅 ( húi-bia̍t ) ,修理 ( siu-lí ) 遮城 ( siâⁿ ) 著使 ( sái ) 國家 ( kok-ka ) 真濟資源 ( chu-goân ) ,並且緬甸人 ( Bián-tiān-lâng ) 會曉 ( ē-hiáu ) Ayutthaya的弱點 ( jio̍k-tiám ) ,將其尾伊選擇 ( soán-te̍k ) Thonburi做身 ( sin ) 个首都 。 Thonburi佇海墘 ( hái-kîⁿ ) ,伊未 ( bē ) 容易 ( iông-ī ) 後緬甸陸軍 ( lio̍k-kun ) 入侵; 並且佇Chao Phraya號 ( Hô ) 的入海口 ( ji̍p-hái-kháu ) ,上由 ( siōng-iû ) 的野心家 ( iá-sim-ka ) 無法度得 ( tit ) 到武器 ( bú-khì ) 佮補給 ( pó͘-kip ) ,就按呢無法度建立家己的獨立國家.[11] Taksin佇Thonburi登調 ( teng-tiàu ) 士兵 ( sū-peng ) ,收稅,齒 ( khí ) 城; 若是 ( nā-sī ) 受到攻擊 ( kong-kek ) ,也 ( iā ) 有法度 ( hoat-tō͘ ) 濟存 ( chûn ) 撤退 ( thiat-thè ) 到Chanthaburi .[12]
登機 ( Teng-ki ) 佮統一全國[ 修改 ]
Taksin的 加冕 儀式。
1767年12月28日, Taksin佇Phra Racha Wang Derm 登機圍 ( ûi ) 纖螺國王.[13] 伊的尊號 ( chun-hō ) 是Krung Phra Maha Nakhon西 ( Si ) Ayutthaya ,Boromraja 4世 佮Phra Sri Sanphet ,但是 ( tān-sī ) 今仔日泰國人一般 ( it-poaⁿ ) 叫伊Phraya觸 ,新 頁 ( ia̍h ) Thonburi大帝 。海墘的Thonburi予確定 ( khak-tēng ) 做首都 ,遮地方 ( tē-hng ) 式合 ( sek-ha̍p ) 法典 ( hoat-tián ) 貿易 ( bō͘-e̍k ) 。毋過伊在位的時候纖螺it直 ( ti̍t ) 戰爭 ( chiàn-cheng ) ,無法度將伊起城大 ( toā ) 城市 ( siâⁿ-chhī ) .[14] [15]
Ayutthaya王國滅亡的時候,纖螺無國王,分裂 ( hun-lia̍t ) 城5个國家。Borommakot 的囝 ( kiáⁿ ) Krom Moen Thep Phiphit 佔有 ( chiàm-iú ) Nakhon Ratchasima ; Chao Phraya Phitsanulok (Rueng Rochonkul) 佔有Phitsanulok 佮Nakhon Sawan ,宣佈 ( soan-pò͘ ) 獨立; Sawangburi 的回想 ( hoê-siūⁿ ) 頭人 ( thâu-lâng ) Chumnum Chao Phra Fang 佔有Uttaradit ,自稱 ( chū-chheng ) 國王; 佇纖螺南部,Chao Phraya Nakhon西Thammarat (Nu) 佔有Nakhon西Thammarat ,嘛宣佈獨立.[16]
鞏固 ( Kióng-kò͘ ) 家己佇Thonburi統治以後, Taksin決定 ( koat-tēng ) 統一國家。伊先 ( seng ) 拍Phitsanulok,但是失敗 ( sit-pāi ) .[17] 最後 ( Choè-āu ) ,伊決定先拍做 ( choè ) 弱勢 ( jio̍k-sè ) 的Thep Phiphit。 1768年,伊鎮壓Thep Phiphit,將伊刣死。Chao Narasuriyawong 繼續 ( kè-sio̍k ) 反抗, Taksin佔領Phimai, Chao Narasuriyawong失蹤 ( sit-chong ) .[18]
1769年, Taksin派 ( phài ) Phraya Chakri (Thongduang) 拍Nakhon西Thammarat ,佇Chaiya 戰敗 ( chiàn-pāi ) 。 Taksin家己參家 ( chham-ka ) 戰鬥,最宗 ( choè-chong ) 拍贏 ( iâⁿ ) 。Pattani 的sultan 掠 ( lia̍h ) 著Chao Phraya Nakhon西Thammarat,送 ( sàng ) 予Taksin.[19] Taksin赦免 ( sià-bián ) 伊的罪 ( choē ) ,讓 ( niū ) 伊帶佇Thonburi。
1770年, Taksin佔領Phitsanulok佮Uttaradit, Chao Phra Fang走去緬甸。 Taksin做宗 ( choè-chong ) 統一纖螺。
緬甸的入侵 [ 修改 ]
緬甸王 ( ông ) Hsinbyushin 無放捒 ( pàng-sak ) 讓纖螺屈服 ( khut-ho̍k ) 的計畫 ( kè-oē ) ; 廳講 ( thiaⁿ-kóng ) Taksin佇Thonburi建國 ( kiàn-kok ) ,伊佇1767年命令 ( bēng-lēng ) Tavoy 的總督征服 ( cheng-ho̍k ) 纖螺。緬甸部隊行 ( kiâⁿ ) 到Samut Songkhram ,予Taksin拍退 ( thoè ) .[20] 中國入侵緬甸, Hsinbyushin無大何 ( bô-ta-oâ ) 叫伊的大部隊轉 ( tńg ) 去抵抗 ( tí-khòng ) 。
後尾 ( Āu-boé ) 緬甸佮達成 ( ta̍t-sêng ) 和平 ( hô-pêng ) 協議 ( hia̍p-gī ) , Hsinbyushin佇1774年閣 ( koh ) 派5,000人侵略纖螺。遮部隊佇Ratchaburi 的Bangkeo予Taksin包圍,因為 ( in-ûi ) 無物食 ( mi̍h-chia̍h ) ,不得已 ( put-tek-í ) 向 ( hiòng ) Taksin投降 ( tâu-hâng ) 。 Taksin原來欲 ( beh ) 將怹攏刣始,但是最終 ( choè-chiong ) 決定將怹掠來提高 ( thê-ko ) 泰國人的士氣 ( sū-khì ) .[21] 然後 ( jiân-āu ) 伊消滅 ( siau-bia̍t ) Kanchanaburi 的緬甸援病 ( oān-pēng ) 。 1775年10月, Hsinbyushin閣派Maha Thiha Thura 來拍纖螺。 Maha Thiha Thura是緬甸出名 ( chhut-miâ ) 的將軍,伊是對中國戰爭的總司令 ( chóng-su-lēng ) ,以曾 ( í-chêng ) 鎮壓會 ( koè ) Peguan的叛亂。
Bangkeo戰鬥
緬甸部隊經過 ( keng-koè ) 纖螺的Melamao縣 ( Koān ) ,行到Phitsanulok ,半路 ( poàⁿ-lō͘ ) 佔領Phichai 佮Sukhothai 。緬甸抨 ( piaⁿ ) 包圍Phitsanulok, Chao Phraya Chakri (Thongduang) 佮Chao Phraya Surasih (Boonma) 帶抨佇城頭 ( siâⁿ-thâu ) 抵抗4月日 ( goe̍h-ji̍t ) 。 Chao Phraya Surasih遮人予叫做Phraya沙 ( Sua ) ("Phraya虎 ( hó͘ ) "),證明 ( chèng-bêng ) 伊做代誌 ( tāi-chì ) 殘忍 ( chân-jím ) 並且規氣 ( kui-khì ) .[22] 毋過因為無物食,歸尾 ( kui-boé ) Chakri佮Surasih放棄 ( hòng-khì ) Phitsanulok,撤退教 ( kàu ) Phetchabun。 1776年4月,緬甸部隊佔領Phitsanulok,就 ( tō ) 面林 ( biān-lîm ) 無物食的問題 ( būn-tê ) 。佇遮時候Hsinbyushin過身 ( koè-sin ) ,Singu Min 上臺 ( siōng-tâi ) 。 Singu Min命令對纖螺撤退。緬甸並佇9月完全 ( oân-choân ) 予趕 ( koáⁿ ) 出 ( chhut ) 纖螺.[23] [24]
Taksin認為 ( jīn-ûi ) 緬甸人佔領Chiang Mai (Lanna ) 是對纖螺北部 ( pak-pō͘ ) 的真大威脅 ( ui-hia̍p ) 。若是無法度佔領Chiang Mai,就無法度維持 ( î-chhî ) 遮地方的和平.[25] 1771年,伊佇Phichai拍退緬甸抨以後 ( í-hāu ) 入侵Chiang Mai,但是受教頑強 ( goân-kiông ) 抵抗以後伊決定撤退.[26] Phichai佇1773年又 ( iū ) 受到緬甸抨威脅,予總督Phraya Phichai (Thongdi) 帶抨拍退。 Phraya Phichai佇占鬥 ( chiàm-tàu ) 中 ( tiong ) 將家己的daab (泰國劍 ( kiàm ) ) 拍斷 ( tn̄g ) ,就按呢得到Daap蓄 ( Hak ) ("斷了 ( liáu ) 的劍") 的外號 ( goā-hō ) 。 Chao Phraya Chakri (Thongduang) 佮Chao Phraya Surasih (Boonma) 帶抨教Lampang,兩 ( nn̄g ) 个緬甸將軍Phraya Chaban佮Phraya Kawila 叛變 ( poān-piàn ) 來支持纖螺,參加Chakri對Chiang Mai的包圍僭 ( pau-ûi-chhiàm ) 。 Taksin帶抨支援 ( chi-oān ) Chakri,最後佇1775年1月佔領了遮。 Chaban予任命做Chiang Mai總督 (方號 ( hong-hō ) Phraya Wichienprakarn ); Phraya Kawila予任命做Lampang 總督, Phraya Waiwong予任命做Lamphun 總督.[27] Chao Phraya Chakri流 ( lâu ) 踮 ( tiàm ) 遮幫贊 ( pang-chān ) 怹鎮壓北方 ( pak-hng ) 的叛亂,閣征服老o 。老o (Loang Prabang 佮Vientiane ) 後緬甸用 ( īng ) 做繼續向東 ( tang ) 擴張 ( khok-tiong ) 的基地, 1776年,緬甸將6,000人留 ( lâu ) 佇老o。 Chiang Mai任口 ( jîm-kháu ) 真少 ( chió ) 並且較 ( khah ) 窮 ( khêng ) ,無法度防守。 Taksin命令放棄遮城,將人轉移 ( choán-î ) 到Lampang。 5年以後, Taksin重新 ( tiông-sin ) 佔領Chiang Mai.[28]
拍柬埔寨佮越南 ( Oa̍t-lâm ) [ 修改 ]
1769年,柬埔寨 發生 ( hoat-seng ) 混亂 ( hūn-loān ) ,翁 ( Ang ) Non (翁Non 2世 , Ramaraja) 佮翁Ton (Outey 2世 , Narairaja) 兩个兄弟 ( hiaⁿ-tī ) 爭奪 ( cheng-to̍at ) 王位 ( ông-ūi ) ,翁Ton受到越南 的支持做了國王,翁Non走來纖螺。 Taksin將這 ( che ) 事件 ( sū-kiāⁿ ) 當做 ( tòng-chò ) 控制 ( khòng-chè ) 柬埔寨的借口 ( chioh-kháu ) ,派抨送翁Non轉去廠 ( chhiúⁿ ) 王位,但是無成功 ( sêng-kong ) .[29] [30] 隔年 ( Keh-nî ) ,伊閣發動 ( hoat-tōng ) 對柬埔寨的戰爭,未想 ( siūⁿ ) 將越南Nguyễn子 ( Chú ) 的抨趕出柬埔寨。根據 ( Kin-kì ) 越南文獻的記載 ( kì-chài ) ,兩个Ayutthaya 走去國外 ( kok-goā ) : Chao Sisang (二王 ( jī-ông ) Thammathibet 的囝) 走去柬埔寨; Chao椎 ( Chui ) (Aphai王子 ( Ông-chú ) 的囝,治 ( Thai ) 沙 ( Sa ) 的孫仔 ( sun-á ) ) 走去下 ( Hà ) Tiên (河僊,河仙 ( Hô-sian ) ),佇遐予越南下Tiên的總督莫 ( Bo̍h ) 士麟 ( Sū-lîn ) (莫士麟, Mạc Thiên Tứ) 收留 ( siu-liû ) .[31] 纖螺抨做初 ( chhoe ) 戰敗,但是佇1771年佮1772年拍營 ( iâⁿ ) 越南抨,讓翁Non登基 ( teng-ki ) 做國王。 1771年,纖螺佔領下Tiên,莫士麟走去 ( cháu-khì ) Gia Định (嘉定,Hồ子 ( Chí ) Minh市 ( Chhī ) )。 Taksin任命潮州人Phraya Phiphit (陳 ( Tân ) 聯 ( Liân ) ,陳聯, Trần Liên) 做下Tiên的總督。佇柬埔寨的失敗引起 ( ín-khí ) 越南國內 ( kok-lāi ) 的叛亂,不得以 ( put-tit-í ) Nguyễn主 ( Chú ) 佇1773年佮纖螺達成和解 ( hô-kái ) ,承認 ( sêng-jīn ) 翁Non是柬埔寨國王。翁Non方 ( hong ) 翁Ton (Outey) 做Maha Upayuvaraja ("攝政 ( siap-chèng ) 太上王 ( thài-siōng-ông ) "),翁Ton的大兄 ( toā-hiaⁿ ) 翁探 ( Tham ) 做Maha Uparaja ("副王 ( hù-ông ) ")。借帶 ( Chioh-toà ) 3年的莫士麟轉到下Tiên.[32] 1777年,越南發生Tây Sơn叛亂 ,推翻 ( thui-hoan ) Nguyễn子的政權 ( chèng-khoân ) ,將Nguyễn Phúc Thuần 佮Nguyễn Phúc Dương 刣始。 Taksin收留真濟走來纖螺的越南官僚,其中 ( kî-tiong ) 有莫士麟。Nguyễn Ánh 想欲 ( siūⁿ-beh ) 佮Taksin結盟 ( kiat-bêng ) ,但是Nguyễn Huệ 散佈 ( sàn-pò͘ ) 謠言 ( iâu-giân ) , Taksin最後將莫士麟刣始。
翁Non對王位的安排 ( an-pâi ) 真不滿, 1777年,翁Non將翁Ton佮翁探暗殺 ( àm-sat ) 。 1780年柬埔寨王子Talaha (Mu) 起兵叛亂,引娶 ( ín-chhoā ) 越南抨刣死翁Non,立 ( li̍p ) Ang Eng 做國王。 Taksin立家己的囝Inthraphithak 做柬埔寨國王,派Somdet Chao Phraya Maha Ksatriyaseuk 帶20,000抨去拍柬埔寨,毋過最後因為纖螺發生內亂 ( loē-loān ) ,纖螺抨佇1782年對柬埔寨撤退。
拍老o [ 修改 ]
1777年,Champasak 君子 ( kun-chú ) 支持纖螺東部 ( tang-pō͘ ) Nang Rong 的總督起兵叛亂。 Taksin派Chao Phraya Chakri 去鎮壓,刣死Nang Rong總督。佇Chao Phraya Surasih 的支援下 ( hā ) , Chakri滅亡Champasak,將君主 ( kun-chú ) Chao阿 ( O ) 刣頭 ( thâi-thâu ) 。 Taksin真歡喜 ( hoaⁿ-hí ) ,風 ( hong ) Chakri做Somdej Chao Phraya Maha Kasatsuek Piluekmahima Tuknakara Ra-adet ,這是纖螺做高 ( ko ) 的爵位。
隔年,Vientiane 王子Pra Voh 叛亂,走到Champasak,蹛 ( toà ) 佇Ubon 附近的Don Mot Daeng ,受到纖螺的保護 ( pó-hō͘ ) 。纖螺抨撤退以後, Vientiane國王汪 ( Ong ) Bo͘n 派人拍Don Mot Daeng,將Pra Voh刣始。 Taksin認為這代誌是對家己真大的侮辱 ( bú-jio̍k ) , 1778年,派Maha Kasatsuek帶20,000人拍Vientiane。Loang Prabang 國王Suriyavong 2世 佮汪Bo͘n未河 ( bē-hô ) ,向纖螺屈服,帶抨幫贊Maha Kasatsuek包圍Vientiane.[33] 纖螺抨佇4月日以後占領Vientiane,汪Bo͘n走去心人 ( sim-lîn ) 。 Maha Kasatsuek將Phra Kaeo Morakot 佮Phra Bang 兩个核上 ( hu̍t-siōng ) 帶轉Thonburi 。從此 ( Chiông-chhú ) 老o 的兩个國家Loang Prabang佮Vientiane變成纖螺的附屬國 ( hù-sio̍k-kok ) (附屬國).[34]
經濟 ( Keng-chè ) ,文化 ( bûn-hoà ) 佮宗教[ 修改 ]
羅馬國家博物館 的Taksin畫像。
Taksin佇Thonburi建國的時候,百姓 ( peh-sèⁿ ) 無物食,無相 ( saⁿ ) 穿 ( chhēng ) 。 Taksin會曉家己的困境 ( khùn-kéng ) ,優先 ( iu-sian ) 解決 ( kái-koat ) 經濟的問題。伊用 ( ēng ) 家己的錢 ( chîⁿ ) 出權 ( koân ) 計 ( kè ) 吸引 ( khip-ín ) 翻仔 ( hoan-á ) 生理人 ( seng-lí-lâng ) 蹛來有攑 ( ū-gia̍h ) 的生活 ( seng-oa̍h ) 必需品 ( pit-su-phín ) ,伊閣尾 ( boé ) 來分配 ( hun-phoè ) 予百姓,送因 ( in ) 轉厝 ( tńg-chhù ) ,就按呢國家的秩序 ( tia̍t-sū ) 恢復,經濟復蘇 ( ho̍k-so͘ ) 。[35]
1777年的文獻講教,泰國的重要商品 ( siong-phín ) 有琥珀 ( hó͘-phek ) (琥珀),黃金 ( n̂g-kim ) ,寶石 ( pó-chio̍h ) ,硬 ( ngē ) 鉛 ( iân ) 等等 ( téng-téng ) 。 Taksin鼓勵 ( kó͘-lē ) 華人 ( Hoâ-jîn ) (特別 ( te̍k-pia̍t ) 是潮州人 ) 來纖螺定居 ( tēng-ki ) ,[36] 佇一定 ( it-tēng ) 程度 ( thêng-tō͘ ) 上 ( siōng ) 有讓經濟復蘇[37] 佮提高勞動力 ( lô-tōng-le̍k ) 的目的 ( bo̍k-te̍k ) .[38] 伊在位的大部分 ( pō͘-hūn ) 為了 ( ūi-liáu ) 維持國家的獨立戰鬥。華人佇經濟的影響力 ( éng-hióng-le̍k ) 漸漸 ( chiām-chiām ) 擴大 ( khok-tāi ) ,引起Ayutthaya貴族 ( kùi-cho̍k ) 的反對 ( hoán-tùi ) 。做頭 ( Chò-thâu ) 反對的是Bunnag家族 ( ka-cho̍k ) ,遮家族的祖先 ( chó͘-sian ) 是信奉 ( sìn-hōng ) 伊斯蘭 ( I-su-lân ) 的波斯 ( Pho-su ) 生理人,世代 ( sè-tāi ) 官 ( koaⁿ ) 拜 ( pài ) Ayutthaya王國的Phra Klang (港口 ( káng-kháu ) 佮財政 ( châi-chèng ) 部長 ( pō͘-tiúⁿ ) ).[39]
纖螺的帆船 ( phâng-chûn ) 行到葡萄牙 ( Phû-tô-gâ ) 領 ( léng ) 印度Goa 的Surat ,但是正式 ( chèng-sek ) 的外交 ( goā-kau ) 關係 ( koan-hē ) 猶未確定。 1776年,大 ( Tāi ) Britain王國 的Francis Light 送來1,400个燧發銃 ( sūi-hoat-chhèng ) (燧發銃, flintlock) 佮其他 ( kî-thaⁿ ) 禮物 ( lé-bu̍t ) 。 Taksin命令對英蘭 ( Eng-lân ) 尾銃 ( chhèng ) 。 1777年,英國領印度 的Madras 總督George Stratton 送伊一个用寶石做妝 ( chng ) thāⁿ的黃金做的刀鞘 ( to-siù ) .[40]
1770年,Terengganu 佮Batavia (今仔日Jakarta ) 的原住民 ( goân-chū-bîn ) 送伊2,200散彈銃 ( sàn-tān-chhèng ) (散彈銃, shotgun).[41]
Taksin深入 ( chhim-ji̍p ) 重建 ( tiông-kiàn ) 國家的法律 ( hoat-lu̍t ) 秩序,閣執行 ( chip-hêng ) 一个公共 ( kong-kiōng ) 福利 ( hok-lī ) 計畫。伊及時 ( ki̍p-sî ) 糾正 ( kiù-chèng ) 佛教 ( Hu̍t-kàu ) 權威 ( khoân-ui ) 佮百姓的歹避 ( pháiⁿ-phiah ) ,將食物 ( chia̍h-mi̍h ) 佮三 ( saⁿ ) 送予有需要 ( su-iàu ) 的人.[42]
Taksin對包括 ( pau-koat ) 舞蹈 ( bú-tō ) 佮戲劇 ( hì-kio̍k ) 在 ( chāi ) 內 ( lāi ) 藝術 ( gē-su̍t ) 攏有興趣 ( hèng-chhù ) 。 1769年, Taksin鎮壓了Chao Phraya Nakhon西Thammarat 以後,將Chao Nakhon的查某 ( cha-bó͘ ) 舞蹈家 ( bú-tō-ka ) (舞蹈家) 帶轉Thonburi,讓怹佮其他地方來的舞蹈家按照 ( àn-chiàu ) Ayutthaya的模式 ( bô͘-sek ) 訓練 ( hùn-liān ) 出一个皇家 ( hông-ka ) 舞團 ( bú-thoân ) (舞團)。 Taksin親手 ( chhin-chhiú ) 謝 ( siā ) 4曲 ( khek ) Ramakian 的插曲 ( chhah-khek ) (插曲),讓怹排練 ( pâi-liān ) 表演 ( piáu-ián ) .[43] [44]
Taksin去北方鎮壓Chao Phra Fang 的時候,發現 ( hoat-hiān ) 遐的回想對家己毋 ( m̄ ) 嚴格 ( giâm-keh ) 佮無修養 ( siu-ióng ) 。伊邀請 ( iau-chhiáⁿ ) 首都的佛教權威去遐教育和尚,讓怹符合 ( hû-ha̍p ) 佛教的其本 ( ki-pún ) 教義 ( kàu-gī ) 。毋過伊統治時間 ( sî-kan ) 較短 ( té ) ,猶無法度侵入 ( chhim-ji̍p ) 實現 ( si̍t-hiān ) 。
Thonburi繼承 ( kè-sêng ) Ayutthaya的Sangha 制度 ( chè-tō͘ ) .[45] 伊引準 ( ín-chún ) 法國 ( Hoat-kok ) 傳教士 ( thoân-kàu-sū ) 來纖螺,佇1780年幫贊怹建粒 ( kiàn-lia̍p ) 教堂 ( kàu-tn̂g ) 。
佮中國的關係 [ 修改 ]
Tiong-kok Kńg-tang Têng-hái-khu „Tēⁿ Hông Taksin kong-hn̂g“ (郑皇达信公园 ) 的入口。
1767年緬甸 佔領Ayutthaya 以後,緬甸佮清國 發生戰爭。纖螺後緬甸入侵的事件也受到清國的警覺 ( kéng-kak ) (警覺)。 Taksin派3个外交使團 ( sú-thoân ) (使團) 去中國,要求 ( iau-kiû ) 乾隆 ( Khiân-liông ) 皇帝 ( Hông-tè ) 冊封 ( chhek-hong ) (冊封) 家己做纖螺國王。但是越南的下Tiên (河僊,河仙) 總督莫士麟 (莫士麟, Mạc Thiên Tứ) 向清國控告 ( khòng-kò ) 伊是一的篡位者 ( chhoàn-ūi-chiá ) (篡位者).[46] [47] 莫士麟也收容 ( siu-iông ) Ayutthaya的王子Chao椎 .[31] [48] [49] [47] 清國無承認伊的統治,但是認為 ( jīm-ûi ) 纖螺是對抗 ( tùi-khòng ) 緬甸的盟友 ( bêng-iú ) 。到1772年, Taksin佔領下Tiên,刣死Chao椎,乾隆皇帝才 ( chiah ) 承認伊是合法 ( ha̍p-hoat ) 的國王.[50]
泰國的潮州人對Taksin的登基貢獻 ( kòng-hiàn ) 真大。因為Taksin有一般的潮州人 血統 ( hiat-thóng ) ,伊用遮來號召 ( hō-tiàu ) 趒州 ( Tiô-chiu ) 僑民 ( kiâu-bîn ) 。趒州僑民支持伊食物佮戰爭必需品,讓伊有法度建國。長久 ( Tn̂g-kú ) 來看 ( khoàⁿ ) ,有法度支付 ( chi-hù ) 國家開銷 ( khai-siau ) ,維持王家 ( ông-ka ) ,貴族佮副喻 ( hù-jū ) 生理人家庭 ( ka-têng ) .[51]
同 ( Tâng ) 時期的François Henri Turpin 講伊遮人真大方 ( tāi-hong ) ,遐時候的歹命人 ( pháiⁿ-miā-lâng ) 向望 ( ǹg-bāng ) 不再 ( put-chài ) 稱韓 ( chheng-hân ) 。 Taksin起公庫 ( kong-khò͘ ) 來救濟 ( kiù-chè ) 百姓。佇伊在位時候,財產 ( châi-sán ) 佮性命 ( sèⁿ-miā ) 安全 ( an-choân ) 重新得到保障 ( pó-chiong ) 。毋過伊對翻罪者 ( hoan-choē-chiá ) 真嚴 ( giâm ) ,法律予專制 ( choan-chè ) 主代 ( chú-tāi ) ,最 ( choè ) 後 ( āu ) 引起叛亂.[52]
Taksin的祖先是潮州人,所以 ( só͘-í ) 受到泰國華人的崇拜 ( chông-pài ) ,將伊叫做鄭王公 ( Ông-kong ) (鄭王公,แต่อ่วงกง )。 1921年,一个伊的衣冠墓 ( i-koan-bō͘ ) 佮祖廟 ( chó͘-biō ) 起佇中國廣東省 ( Kńg-tang-séng ) 澄海縣 ( Têng-hái-koān ) 的華富村 ( Hoâ-hù-chhun ) (佇今仔日傘頭市 ( Soàⁿ-thâu-chhī ) 澄海區 ( Têng-hái-khu ) 上華鎮 ( Siōng-hoâ-tìn ) ).[53] 遮貿 ( bō͘ ) 予線頭 ( Soàⁿ-thâu ) 人叫做 „鄭王貿“ (郑王墓 ),墓碑 ( bō͘-pi ) 寫 ( siá ) „纖螺鄭弘 ( Hông ) Taksin大帝衣冠墓“ (暹罗郑皇达信大帝衣冠墓 )。 1984年12月5日,以 ( í ) „鄭信 ( Sìn ) 衣冠墓“ (郑信衣冠墓 ) 的名列 ( lia̍t ) 入澄海區文物 ( bûn-bu̍t ) 重點 ( tiōng-tiám ) 保號 ( pó-hō ) 單位 ( tan-ūi ) (澄海区文物保护单位 )。Sirindhorn公子 ( Kong-chú ) 佇1998年來遮訪問 ( hóng-būn ) 過 ( koè ) 。今仔日遮貿附近是一个公園 ( kong-hn̂g ) ,叫做 „鄭弘Taksin公園“ (郑皇达信公园 )。
泰國歷史學家 ( le̍k-sú-ha̍k-ka ) 講,因為血統的問題對伊影響 ( éng-hióng ) 不利 ( put-lī ) , Taksin開始對宗教真痴迷 ( chhi-bê ) 。伊相信 ( siong-sìn ) 家己佇未來 ( bī-lâi ) 成 ( sêng ) 渤 ( Pu̍t ) ,希望 ( hi-bāng ) 將家己的血 ( hoeh ) 對紅色 ( âng-sek ) 變成白色 ( pe̍h-sek ) 。伊開始練習 ( liān-si̍p ) 冥想 ( bêng-sióng ) (冥想),對荷想 ( hoê-siūⁿ ) 演講 ( ián-káng ) 。更加 ( Kèng-ka ) 嚴重 ( giâm-tiōng ) 的是,伊強迫 ( kiông-pek ) 僧侶戶 ( hō͘ ) 家己預流 ( ū-liû ) (預流,sotāpanna ) 的位階 ( ūi-kai ) ,用來 ( ēng-lâi ) 證明家己達 ( ta̍t ) 教四向 ( Sù-hiòng ) 四果 ( sù-kó ) (四向四果) 內面的第 ( tē ) 1級 ( kip ) 。伊的行為 ( hêng-ûi ) 讓纖螺佛教的教會 ( kàu-hoē ) 分裂。拒絕 ( Kū-choa̍t ) 承認伊是神明 ( sîn-bêng ) (神明) 的僧侶 (僧侣) 予伊用率仔 ( sut-á ) 拍,判 ( phoàⁿ ) 怹做奴隸 ( lô͘-lē ) 。
另外,因為年年 ( nî-nî ) 戰爭,纖螺經濟真緊張 ( kín-tiuⁿ ) ,滿四界 ( moá-sì-kè ) 的饑荒 ( ki-hng ) ,搶劫 ( chhiúⁿ-kiap ) 佮犯罪 ( hoān-choē ) 。官僚真腐敗 ( hú-pāi ) ,壓迫 ( ap-pek ) 百姓。所以Taksin用真重 ( tiōng ) 的刑罰 ( hêng-hoa̍t ) 處罰 ( chhú-hoa̍t ) 因,讓官僚對伊普遍 ( phó͘-phiàn ) 不滿。
根據法國 傳教士 M。 Descourvieres的講法 ( kóng-hoat ) ,伊大部分時間佇咧 ( tī--leh ) 祈禱 ( kî-tó ) ,齋戒 ( chai-kài ) (齋戒) 抑是 ( ia̍h-sī ) 冥想 ,希望家己飛 ( poe ) 到天頂 ( thiⁿ-téng ) 。 1782年的時候,伊已經有空顛 的病,將無菇 ( bû-ko͘ ) 的官僚佮家己某囝 ( bó͘-kiáⁿ ) 關 ( kuaiⁿ ) 入監牢 ( kaⁿ-lô ) ,迫 ( pek ) 怹認濟 ( jīn-choē ) .[54]
1782年,Phraya山 佇暗暝 ( àm-mê ) 發動政變,[55] 佔領Thonburi。 Taksin無做反抗向伊投降。伊要求保命 ( pó-miā ) ,到Wat Chaeng (今仔日Wat Arun ) 做和尚.[56] Thonburi發生嚴重的混亂。 Somdet Chao Phraya Maha Ksatriyaseuk (Rama 1世 ) 廳講以後,對柬埔寨 轉來,鎮壓叛亂,恢復了首都的秩序。
根據泰國皇家編年史 ( pian-nî-sú ) 的講法, Maha Ksatriyaseuk決定費除 ( hùi-tû ) Taksin的王位,判伊死刑 ( sí-hêng ) 。 Maha Ksatriyaseuk認為伊的行為未道德 ( tō-tek ) 未公正 ( kong-chèng ) ,對國家傷害 ( siong-hāi ) 真大,所以應該 ( eng-kai ) 判死刑.[56] Taksin要求佮Maha Ksatriyaseuk見面 ( kìⁿ-bīn ) , Maha Ksatriyaseuk拒絕 ( kī-choa̍t ) 。 1782年4月10日, Taksin佇Phra Racha Wang Derm 邊仔 ( piⁿ-á ) 的Wichai Prasit刣頭,佇Wat Bang Yi Ruea呆 ( Tai ) 落葬 ( lo̍h-chòng ) 。 Maha Ksatriyaseuk自稱國王,將首都搬去Bangkok 的Rattanakosin島 ,建立Rattanakosin王國 佮Chakri王朝 .[57]
越南的文獻講Taksin是佇Wat Chaeng 受泰國王族 ( ông-cho̍k ) 的間 ( kan ) samret thot duai thon曾 ( chan ) 刑罰, long入麻袋 ( moâ-tē ) 內面用棍仔 ( kùn-á ) 拍死 ( phah--sí ) .[58] 其他記錄 ( kì-lo̍k ) 講拍死的是伊的替身 ( thè-sin ) ,伊予Maha Ksatriyaseuk允 ( ún ) 佇Nakhon西Thammarat 山區 ( soaⁿ-khu ) ,伊佇1825年才過身.[59]
Taksin佮伊查某人 ( cha-bó͘-lâng ) 的骨夫 ( kut-hu ) 落葬佇今仔日Thonburi區 Wat Intharam 的兩个舍利塔 ( siá-lī-thah ) (舍利塔,stupa ) 內面.[60]
對政變的評論 ( phêng-lūn ) [ 修改 ]
猶袂曉 ( bē-hiáu ) Maha Ksatriyaseuk (Rama 1世) 佇遮政變內面是演 ( ián ) 啥 ( siáⁿ ) 角色 ( kak-sek ) 。越南的皇家編年史講食老的伊有空顛的病,將Maha Ksatriyaseuk佮Surasih 的囝兒 ( kiáⁿ-jî ) 關入監牢。這代誌讓兩个兄弟真不滿,所以佮兩个越南將軍Nguyễn Hữu Thoại (阮有瑞) 佮Hồ Văn蘭 ( Lân ) (胡文璘) 交 ( kau ) 朋友 ( pêng-iú ) ,咒誓 ( chiù-choā ) 佇後擺 ( āu-pái ) 蕭勁 ( sio-kīng ) 。無偌久 ( Bô-goā-kú ) 纖螺發生政變, Ksatriyaseuk轉到Thonburi,將Taksin刣始。有的越南文獻講Taksin予Ksatriyaseuk派人暗殺;[61] [62] 其他的講伊是予判死刑公開 ( kong-khai ) 刣死.[63] Phraya山也佇遮事件內面過身。
另外的觀點 ( koan-tiám ) 認為Maha Ksatriyaseuk (Rama 1世 ) 未想 ( bē-sióng ) 做國王,控告Taksin是一个中國人 ( Tiong-kok-lâng ) ,以後的歷史 ( le̍k-sú ) 對Rama 1世的登機合發化 ( ha̍p-hoa̍t-hoà ) 。照 ( Chiàu ) Nidhi Eoseewong 的講發 ( kóng-hoa̍t ) , Taksin是一種 ( chióng ) 新式 ( sin-sek ) 的領導人 ( léng-tō-jîn ) ,伊將國家的權力 ( khoân-le̍k ) 下放 ( hā-hòng ) 到華人 身貴族,怹是伊戰爭的主要 ( chú-iàu ) 幫助者 ( pang-chō͘-chiá ) .[64] Maha Ksatriyaseuk佮伊的支持者 ( chi-chhî-chiá ) 是Ayutthaya舊 ( kū ) 貴族,對遮變化 ( piàn-hoà ) 真不滿。但是遮觀點無注意 ( chù-ì ) 到Maha Ksatriyaseuk家己也有華人血統,並且娶 ( chhoā ) Taksin的一个早某囝 ( chá-bó͘-kiáⁿ ) 做細姨 ( sè-î ) 。文獻也無國王佮華人生理人因為米價 ( bí-kè ) 控制權 ( khòng-chè-khoân ) 發生衝突 ( chhiong-tu̍t ) 的記載。論真 ( Lūn-chin ) 來講, Maha Ksatriyaseuk佇遐時候已經是權力做大的貴族,做有潛力 ( chiâm-le̍k ) 做身的領導人。
其他觀點認為 ( jīn-ūi ) 纖螺欠 ( khiàm ) 中國的制 ( chè ) 真濟,無法度行 ( hêng ) 少 ( siàu ) 。為著 ( Ūi-tio̍h ) 取消 ( chhú-siau ) 制務 ( chè-bū ) , Taksin任命Maha Ksatriyaseuk做國王,假裝 ( ké-chong ) 家己後伊刣死.[65] 但是根據中國文獻的記載, Rama 1世允麻 ( ún-moâ ) 家技 ( ka-kī ) 佮Taksin的真實 ( chin-si̍t ) 關係; 對中國的外交上, Rama 1世用鄭華 ( Hoâ ) (鄭華) 的假名 ( ké-miâ ) ,假裝家己是Taksin的囝,[66] [67] 用來證明家己是纖螺王位的合法繼承者 ( kè-sêng-chiá ) .[68]
遺產 ( Ûi-sán ) [ 修改 ]
Wongwian Yai的Taksin大帝雕像。
有激進 ( kek-chìn ) 的歷史學家認為Taksin是一个佮Ayutthaya國王未it樣 ( iūⁿ ) 的國王,伊佇出身 ( chhut-sin ) ,政策 ( chèng-chhek ) 佮領導 ( léng-tō ) 方式 ( hong-sek ) 代表 ( tāi-piáu ) 一个新的階級 ( kai-kip ) (階級)。對Rattanakosin王國 建立到1932年纖螺革命 ( Kek-bēng ) 圍子 ( ûi-chí ) 的時期內面, Taksin無上 ( chiūⁿ ) 其他纖螺國王彼 ( hit ) 款 ( khoán ) 受到尊敬,因為Chakri王朝 的國王驚 ( kiaⁿ ) 家己的合法性 ( ha̍p-hoat-sèng ) 威脅。 1932年,纖螺廢除 ( hùi-tû ) 絕對 ( choa̍t-tùi ) 君主制 ( kun-chú-chè ) ,開始民主 ( bîn-chú ) 時代 ( sî-tāi ) , Taksin受教閣卡 ( koh-khah ) 濟的尊敬,變成民族 ( bîn-cho̍k ) 英雄 ( eng-hiông ) 。Plaek Pibulsonggram 等等的將軍希望美化 ( bí-hoà ) 歷史上特定 ( te̍k-tēng ) 的人物 ( jîn-bu̍t ) ,用來宣傳 ( soan-thoân ) 家己民族主義 ( bîn-cho̍k-chú-gī ) ,擴張主義 ( khok-tiong-chú-gī ) (擴張主義) 佮愛國主義 ( ài-kok-chú-gī ) 的政策。
一个9公尺 ( kong-chhioh ) 權的Taksin雕像 ( tiau-siōng ) 立佇Thonburi的Wongwian Yai,佇Prajadhipok, Inthara Phithak,喇 ( Lat ) Ya, Somdet Phra Chao Taksin 4條 ( tiâu ) 路 ( lō͘ ) 中央 ( tiong-ng ) 。 Taksin正手 ( chiàⁿ-chhiú ) 攑 ( gia̍h ) 劍,徛 ( khiā ) 佇8.90 × 1.80 × 3.90公尺的基座 ( ki-chō ) 上。遮紀念碑 ( kì-liām-pi ) 佇1954年4月17日揭幕 ( kiat-bō͘ ) 。今仔日, Taksin加冕 ( ka-bián ) 做國王的日期 ( ji̍t-kî ) 12月28日予確定做 "Taksin大帝日" (วันสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ),但是m̄是公眾 ( kong-chiòng ) 假期 ( ká-kî ) 。佇這 ( chit ) 日,泰國國王會來遮對伊表示 ( piáu-sī ) 尊敬.[69]
Chantaburi 市政廳 ( chhī-chèng-thiaⁿ ) 對面 ( tùi-bīn ) 加 ( ke ) 有Taksin騎馬 ( khiâ-bé ) 的雕像,邊仔 ( pinn--á ) 培伴 ( poê-phoāⁿ ) 是伊的4位 ( ūi ) 中成 ( tiong-sêng ) 的將軍: Pra漳 ( Chiang ) ngen (Phraya Sukhothai), Loang Pichai-asa (Phraya Phichai ), Loang Prom-sena佮Loang Raj-saneha.[70]
1981年,泰國議會 ( gī-hoē ) 通過 ( thong-koè ) 決議 ( koat-gī ) ,予伊 "大帝" (大帝,มหาราช ) 的頭銜 ( thâu-hâm ) 。泰國銀行 ( Gîn-hâng ) 發行 ( hoat-hêng ) 第12版 ( pán ) 紙票 ( choá-phiò ) ,攏總 ( lóng-chóng ) 有10 baht , 20 baht佮100 baht,畫的攏是泰國歷史上的幾 ( kúi ) 的 "大帝"。 20 baht畫的是Taksin.[71]
囝如 ( Kiáⁿ-jî ) [ 修改 ]
Taksin有21个囝兒:[1]
註解 ( Chù-kái ) [ 修改 ]
↑ 移至: 1.0 1.1 ธำรงศักดิ์ อายุวัฒนะ. ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช (ēng Thai). Bangkok: สำนักพิมพ์บรรณกิจ. p. 490. ISBN 974-222-648-2 .
↑ 移至: 2.0 2.1 Lintner, p。 112
↑ Woodside 1971 , p. 8.
↑ Wyatt, 140
↑ "Wat Chueng Thar's official website" . iGetWeb . March 29, 2010 khòaⁿ--ê . Pang-bô͘:DL
↑ พระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยาลงกรณ์. สามกรุง (ēng Thai). Bangkok: สำนักพิมพ์คลังวิทยา. pp. 54–58.
↑ "Art&Culture ,100" (ēng Thai). Crma.ac.th. goân-loē-iông tī 2009-06-22 hőng khó͘-pih. 2010-03-29 khòaⁿ--ê .
↑ 移至: 8.0 8.1 W.A.R.Wood, p。 253
↑ Damrong Rajanubhab, pp. 401–402
↑ Damrong Rajanubhab, p. 388
↑ Damrong Rajanubhab, p。 385
↑ Sunthorn潽 (2007). Nirat Phra Bart (นิราศพระบาท) (ēng Thai). 公To͘n (กองทุน). pp. 123–124. ISBN 978-974-482-064-8 .
↑ "PalacesinBangkok" . Mybangkokholiday.com.'.' Retrieved September 25, 2009.
↑ Wyatt, p.141
↑ Syamananda, p. 94
↑ Wood, p. 254
↑ Damrong Rajanubhab, pp. 414–415
↑ Damrong Rajanubhab, p. 430
↑ Damrong Rajanubhab, pp. 423–424
↑ Damrong Rajanubhab, pp. 411–414
↑ Damrong Rajanubhab, p. 462
↑ Damrong Rajanubhab, pp. 491–492
↑ Wood, pp。 265–266
↑ Damrong Rajanubhab, pp。 493–495
↑ Wood, pp. 259–260
↑ Damrong Rajanubhab, p. 435
↑ Wood, pp。 263–264
↑ Damrong Rajanubhab, p. 530
↑ Wood, pp. 257–258
↑ Damrong Rajanubhab, p. 427
↑ 移至: 31.0 31.1 รัฐศาสตร์สาร ปีที่ 37 ฉบับที่ 2 (พฤษภาคม-สิงหาคม 2559) . กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์. p. 1-23. ISBN 978-616-7308-25-8 .
↑ Barnes, p. 74
↑ Wood, p. 268
↑ Wyatt, p。 143
↑ Collected History Part 65. Bangkok , 1937, p. 87
↑ Lintner, p. 234
↑ Baker,Phongpaichit, p. 32
↑ Editors of Time O͘t, p. 84
↑ Handley, p. 27
↑ "The Madras Despatches, 1763–1764" (PDF) . goân-loē-iông (PDF) tī April 28, 2011 hőng khó͘-pih. March 29, 2010 khòaⁿ--ê .
↑ "400 years治Dutch Relation: VOC in Judea, Kingdom of纖" . goân-loē-iông tī April 28, 2011 hőng khó͘-pih. March 29, 2010 khòaⁿ--ê .
↑ Syamananda, p。 95
↑ Amolwan Kiriwat. Khon:Masked dance drama ofthe治Epic Ramakien Archived April 28, 2011, at the Wayback Machine ..'.' Retrieved October 6, 2009.
↑ Pattama Wattanapanich: The Study of the characteristics of the court dance drama in the reign of Keng Taksin the Great, 210 pp.
↑ Sunthorn Na-rangsi. Administration ofthe治Sangha: past,present and future .'.' Retrieved October 6, 2009.
↑ Eric Tagliacozzo, Wen真棕 ( Chang ) ,Chinese Circulations: Capital,Commodities,and NetworksinSoutheast Asia , p。 151
↑ 移至: 47.0 47.1 "乾隆实录卷之八百十七" (ēng Hôa-gí).
↑ Việt Nam sử lược , vol. 2, chap. 6
↑ Đại Nam liệt truyện tiền biên , vol. 6
↑ A Short History of China... Google Books. March 29, 2010 khòaⁿ--ê .
↑ Sarasin Viraphol, Tribute and Profit: Sino–Siamese Trade, 1652–1853 (Cambridge, Mass., 1977), p.144, citing a writing by Keng Mongkut, dated 1853, from the治National Library.
↑ François Henri Turpin, History of the Kingdom of纖 ( Siam ) , trans. B.O.Cartwright (Bangkok, 1908), pp. 178–179; original French ed., 1771.
↑ Pimpraphai Pisalbutr (2001). 纖Chinese抹Chinese in Bangkok regend (ēng Thai). Nanmee Books. p. 93. ISBN 974-472-331-9 .
↑ Journal of M. Descourvieres, (Thonburi). Dec.21, 1782; 怹Launay, Histoire , p. 309.
↑ Rough Guides. The Rough Guide to Southeast Asia . Rough Guides . p. 823. ISBN 1-85828-553-4 .
↑ 移至: 56.0 56.1 Chris Baker; Pasuk Phongpaichit. A History of Ayutthaya . Cambridge University Press. p. 268. ISBN 978-1-107-19076-4 .
↑ Nidhi Eoseewong . (1986). 治politics in the reign of the Keng of Thon Buri. Bangkok : Arts & Culture Publishing House. pp. 575.
↑ Prida Sichalalai. (1982, December). "The last year of Keng Taksin the Great". Arts & Culture Magazine , (3, 2).
↑ Wyatt, p. 145; Siamese/治history and culture–Part 4 易面存案備份
↑ "see bottom of the page—item 7" . Thailandsworld.com. goân-loē-iông tī September 12, 2009 hőng khó͘-pih. March 29, 2010 khòaⁿ--ê .
↑ Việt Nam sử lược , vol. 2, chap. 8
↑ ĐạiNamchínhbiênliệt truyện sơ tập ,vol。32
↑ Gia-dinh-Thung之: Histoire et description de拉basse Cochinchine (ēng Hoat-gí). p. 47–49.
↑ Nidhi Eoseewong, p. 55
↑ ทศยศ กระหม่อมแก้ว. พระเจ้าตากฯ สิ้นพระชนม์ที่เมืองนคร (ēng Thai). Bangkok: สำนักพิมพ์ร่วมด้วยช่วยกัน. p. 176. ISBN 978-974-7303-62-9 .
↑ "乾隆实录卷之一千一百六十四" (ēng Hôa-gí).
↑ "清史稿 卷五百二十八 列传三百十五 属国三" (ēng Hôa-gí).
↑ 黄璧蕴. "中泰朝贡的终局" (ēng Hôa-gí).
↑ Donald K. Swearer (2004). Becoming the Buddha: The Ritual of Image . Princeton University Press. p. 235. ISBN 0691114358 .
↑ Sarawasi Mekpaiboon, Sirichoke Lertyaso (in治). NATIONAL GEOGRAPHIC No.77, December 2007. Bangkok : Amarin Printing And Publishing Public Company Limited, p.57
↑ Wararat; Sumit (February 23, 2012). "The Great Series" . Banknotes > History and Series of Banknotes > Banknotes, Series 12 . Bank of Thailand. June 7, 2013 khòaⁿ--ê . 20 Baht Back—Notification Date November 2, 1981 Issue Date December 28, 1981
參考 ( Chham-khó ) [ 修改 ]
Anthony Webster. Gentleman Capitalists: British Imperialism in Southeast Asia 1770–1890 . 伊.B。 Tauris. ISBN 1-86064-171-7 .
Bertil Lintner. Blood Brothers: The Criminal Underworld of Asia . Macmillan Publishers. ISBN 1-4039-6154-9 .
Carl Parkes. Mo͘n Handbooks: Southeast Asia 4 Ed . Avalon Travel Publishing. ISBN 1-56691-337-3 .
Chris Baker, Pasuk Phongpaichit. A History of Thailand . Cambridge University Press. ISBN 0-521-81615-7 .
Chula Chakrabongse, Prince. Lords of Life : A History of the Kings of Thailand . Alvin Redman Limited.
Damrong Rajanubhab, Prince (1920). The Thais Fight the Burmese (ēng Thai). Matichon. ISBN 978-974-02-0177-9 .
David K。 Wyatt. Thailand: A Short History . Yale University Press. ISBN 0-300-03582-9 . ; Siamese/治history and culture–Part 4
Donald K。 Swearer (2004). Becoming the Buddha: The Ritual of Image . Princeton University Press. ISBN 0-691-11435-8 .
Editors of Time O͘t. Time O͘t Bangkok: And Beach Escapes . Time O͘t. ISBN 1-84670-021-3 .
Gary G。 Hamilton (2006). Commerce and Capitalism in Chinese Societies . Routledge. ISBN 0-415-15704-8 .
Nidhi Eoseewong (2007). Commerce and Capitalism in Chinese Societies (ēng Thai). Matichon. ISBN 978-974-02-0177-9 .
Paul M。 Handley. The Keng Never Smiles . London : Country Life. ISBN 0-300-10682-3 .
Prida Sichalalai。 (December 1982)。 "The last year of Keng Taksin the Great"。Arts & Culture Magazine , (3, 2)。
Rong Syamananda (1990). A History of Thailand . Chulalongkorn University. ISBN 974-07-6413-4 .
Thomas J。 Barnes. Tay Son: Rebellion in 18th Century Vietnam . Xlibris Corporation. ISBN 0-7388-1818-6 .
W.A.R。 Wood (1924). A History of纖 . Chiengmai.
William B。 Dickinson (1966). Editorial Research Reports on World Affairs . Congressional Quarterly.
外部 ( Gōa-pō͘ ) 連結 ( liân-kiat ) [ 修改 ]
Pang-bô͘:Thài-kok kok-ông